تحلیل عناصر واژگانی ترجمان‌الاشواق ابن عربی بر مبنای رویکرد زبان‌شناسی زیست‌‌محیطی

زبان‌شناسی زیست‌محیطی از رویکردهای نوین در پژوهش‌های زبان‌شناختی است که از دریچه‌ای جدید به مطالعه دربارۀ ارتباط بین زبان و محیط طبیعی- اجتماعیِ گویشوران آن می‌پردازد. به‌عقیدۀ زبان‌شناسان زیست‌محیطی، محیط جغرافیایی و شرایط اقلیمی موجب تنوعات زبانی و به تبع آن، تفاوت‌های فکری و فرهنگی در یک محیط می‌شود. ترجمان‌الاشواق سرودۀ محی‌الدین ابن عربی، از اندیشمندان و عارفان برجستۀ عرفان اسلامی، است که ترسیم‌کنندۀ احساسات عاشقانۀ وی نسبت به نَظام، دختر شیخ مکین‌الدین، در سال‌های اقامت شاعر در مکه است. ابن عربی در این اثر، برای بیان حالات خویش و وصف ویژگی‌های معشوقش، از زبانی بهره می‌گیرد که دارای یک‌سری همبسته‌های معنایی متناسب با محیط مکه و شرایط زیست کاربران آن محیط است. ازمنظر زبان‌شناختی، این اثر تصویرگر یک جامعۀ زبانی و شبکۀ واژگانی ویژه است که می‌تواند معرّف گفتمان خاص زیست‌بوم شاعر و معشوق او باشد. در پژوهش حاضر، با روشی توصیفی‌ تحلیلی و با رویکرد زبان‌شناسی زیست‌محیطی، این دایرۀ واژگانی را براساس مولفه‌ها و شاخصه‌های جامعۀ زیستی، فکری و فرهنگی ابن عربی دسته‌بندی و تحلیل می‌کنیم. ازجمله نتایج این پژوهش، همبستگی محیط طبیعی با زبان و بالتبع فرهنگ و نحوۀ بینش و جهان‌بینی ابن عربی به‌عنوان یکی از کاربران آن محیط است.

analyzing the lexical elements of ibn arabi’s tarjumān al-ashwāq based on the environmental linguistics approach

environmental linguistics is one of the new approaches in linguistic research and a branch of social linguistics that studies the relationship between language and the natural-social environment of its speakers from a new perspective. according to environmental linguists, geographical environment and climatic conditions cause linguistic variations; as a result of which intellectual and cultural differences in an environment emerge. tarjumān al-ashwāq (the interpreter of longings) is a poem by mohi al-din ibn arabi, one of the prominent thinkers and mystics of islamic mysticism who depicts ibn arabi’s romantic feelings towards nazam, the daughter of sheikh makin al-din, during the poet’s years of residence in mecca. in this work, ibn arabi employs a language that has semantic correlates appropriate to the geographical environment of mecca and the socio-cultural conditions of the residents of that environment to express his moods and describe the characteristics of his beloved. from the linguistic viewpoint, this work depicts a linguistic community representing the particular discourse of the geographical environment the lover and the beloved were residing in.  in the present study, with the aim of evaluating and recognizing the specific discourse of the poet’s biosphere, the linguistic community and the lexical network of tarjumān al-ashwāq were categorized based on the biological, intellectual, and cultural components and indicators of ibn arabi’s life environment; using a descriptive-analytical method and from the perspective of environmental linguistics. the findings of the study reveal the correlation between the natural environment and language, which has in turn affected the culture, vision, and worldview of ibn arabi as one of the users of that environment