تحلیلی بر ساحت‌های وجودی شمس تبریزی از خلال بررسی مقالات شمس

ساحت‌های وجودی انسان نمایان‌گر اندیشه و رفتاری از اوست که ریشه در علوم گوناگون دارند. کنش‌ها و رفتارهایی که از این ساحت‌ها در انسان نمود می یابد، براساس نوع تقسیم‌بندی مشمول ویژگی‌هایی مخصوص به خود است؛ بنابراین روشی مناسب برای شناخت ابعاد مختلف انسان به شمار می‌آید. زندگی شمس تبریزی همواره در هاله‌ای از ابهام بوده و از این رو پیوسته مخاطب را برای آگاهی از ابعاد مختلف رفتاری خود تشویق و ترغیب کرده است. نوشتار پیش رو که به روش تحلیل و تبیین محتوا و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای تنظیم شده، می کوشد با الگوبرداری از طبقه‌بندی شفیعی کدکنی در تبیین ساحات وجودی انسان به سه دستۀ روشن، خاکستری و تیره شخصیت شمس تبریزی را با توجه به مقالات او تحلیل و هریک از ساحت‌‌های وجودی شخصیت او را با رویکردی روان شناسانه تبیین نماید. نتایج این جستار نشان می دهد که شمس دارای ویژگی‌های بسیار پسندیده، دیدگاه‌هایی انتقادی و نیز خصوصیات ناپسند است، امّا به سبب برخورداری از جمال زیبای درونی در اذهان مخاطبان خود خوش می‌نشیند و هر خواننده با تفکر در مقالات شمس در‌می‌یابد که او در اغلبِ سخنان خود در پی یافتن مظاهر خوبی‌هاست. عشق به پروردگار و یاری جستن از او، مهر و مهرورزی از جمله خصیصه‌هایی ا ست که در ساحت روشن او همواره موجب جاودانگی و درخشش است. در ساحت خاکستریِ شمس، با عارفی روبه‌رو هستیم که بسیاری از عرفای نامدار ادبیات فارسی را با برچسب عدم متابعت از پیامبر مورد نقد و نکوهش قرار می‌دهد. ساحت سیاه وجودیِ شمس شامل تندخویی‌ها، پرخاشگری‌ها، توهین‌ها و تحقیرهایی است که بر زبان می‌راند.

an analysis of the existential domains of shams tabrizi through the examination of shams tabrizi’s maghalat

the existential domains of man are representive of his thoughts and behavior, which are rooted in various sciences. the actions and behaviors that are manifested in humans from these domains, depending on the type of division, enjoy their own characteristics; accordingly, it is considered a suitable method to know the different dimensions of a human being. shams tabrizi’s life has always been wrapped in ambiguity and this has continuously encouraged the audience to learn more about the different aspects of his behavior. in the present paper, organized by content analysis and explanation method and using library sources, the researchers adopted shafii kadkani’s classification of human existence domains into three bright, gray and dark categories to analyze shams tabrizi’s personality based on his articles and to explicate each of the existential domains of his personality psychologically. the results of the study show that shams has highly desirable features and critical views as well unpleasant features; nevertheless, due to his inner beauty, he is well liked in the minds of his audience, and every reader by reflecting on his articles realizes that he seeks to find manifestations of goodness in most of his words. love of god, seeking help from him, kindness, and compassion are among the qualities that constantly cause eternity and brilliance in his bright domain. in the gray domain of ​​shams, we face a mystic who criticizes and reprimands many renowned mystics of persian literature with the label of disobedience to the prophet. shams’ black domain of existence includes irascibilities, aggressions, insults and humiliations that he utters.