بررسی و تحلیل تجارب عرفانی شمس‌الدین محمد لاهیجی در مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز

لاهیجی از عارفان بزرگ ایرانی و سلسلۀ نوربخشیه، در شرحی که بر گلشن راز شبستری نگاشته، از مکاشفات عرفانی خویش سخن گفته است. مکاشفات عرفانی به‌عنوان تجارب خاص عارفان در تبیین نگاه عرفانی و عوامل موثر در گزارش این تجربه‌ها و احساس‌هایی که عارف از سر گذرانده، پیوسته مورد توجه پژوهشگران فلسفۀ عرفان بوده است. از دیگر جنبه‌های مهم در بررسی تجارب عرفانی تاثیرات بافت و زمینۀ فرهنگی و تعالیمی است که عارف با آنها پیوسته در ارتباط بوده است. براین‌اساس، نوشتار حاضر باتوجه به این پرسش که «عناصر و اجزای تجارب عرفانی لاهیجی چه چیزهایی هستند و شیخ تا چه اندازه متاثر از تعالیم پیشینی و بافت فرهنگی خود بوده است؟»، با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی اجزا و عناصر مکاشفات شیخ پرداخته است. براساس سه نظریۀ غالب در فلسفۀ عرفان، گزارش‌های لاهیجی را می‌توان در تایید نگاه بینابینی تعریف کرد. همچنین، افزون بر نظریات و مدل‌هایی که محققان دربارۀ تجربۀ احساس‌های سه‌گانه (موجود یگانه، یگانگی موجودات ویگانگی با موجودات) ارائه کرده‌اند، احساس یگانگی با موجود یگانه نیز گزارش شده است که می‌تواند حالت چهارمی در این مدل فرض گردد. شیخ در توصیف تجارب خود حالاتی را از سر گذرانده که طی آنها پس از درک حضور خداوند و تجلیات ذاتی او، احساس یگانگی با خداوند کرده و به تجربۀ آگاهی محض رسیده است.

investigation and analysis of mystical experiences of shams al-din mohammad lahiji in mafatih al-i’jaz fi sharh-i gulshan-i raz

lahiji, one of the great iranian mystics of noorbakhshia lineage, has spoken about his mystical revelations in the commentary that he wrote on shabestari’s gulshan-i raz. mystical revelations, as the specific experiences of mystics in explaining the mystical view and effective factors in reporting these experiences and the feelings experienced by the mystic, have continuously been the focus of attention of the researchers of philosophy of mysticism. another important aspect in the investigation of mystical experiences is the influence of the cultural and educational context with which the mystic has been in contact. in view of that, in the present study, the researchers analyzed the components and elements of sheikh’s revelations using a descriptive and analytical method. the questions addressed were: “what are the elements and components of lahiji’s mystical experiences? and to what extent was sheikh influenced by his previous teachings and cultural context?” according to the three dominant theories in the philosophy of mysticism, lahiji’s reports can be seen corroborating the intermediary view. also, in addition to the theories and models the researchers have proposed regarding the experience of triple feelings (single being, oneness of beings, and oneness with beings), the feeling of oneness with a single being has been reported, which can be assumed as the fourth state in this model. in describing his experiences, sheikh went through states in which upon perceiving god’s presence and his inherent manifestations, he felt oneness with god and reached the experience of pure consciousness.