دلالت‌های سیاسی اندیشۀ عین‌القضات همدانی

بیشترِ پژوهش‌های انجام‌شده دربارۀ عین‌القضات، عارف نامور و متفکر بزرگ در سنت عرفانی ایران و اسلام، دربارۀ مسائل تاریخیِ مربوط به زندگی وی و یا برخی آراء عرفانی و کلامی او بوده است. این در حالی است که اندیشۀ عین‌القضات دربردارندۀ ظرفیت‌های سیاسی مهمی است که تاکنون مغفول مانده است. این جستار بر آن است که در چارچوب رهیافت دلالتی‌ پارادایمی، نحوۀ مواجهۀ وی با بحران‌های زمانه‌اش و درک و تحلیل وی از آن ها را بررسی کند. پرسش محوری پژوهش این است که شیوۀ مواجهۀ عین القضات با وضعیت سیاسی و فکری زمانه اش حاوی چه دلالت های سیاسی است و مهم‌ترین این دلالت‌ها و ظرفیت های فکری و سیاسی کدام‌اند؟ این مطالعه نشان می‌دهد که عین‌القضات همدانی متفکری است که در عین سیراب شدن از آبشخور اندیشۀ عرفانی، تحلیل و تبیین دقیق و هشیارانه‌ای از وضعیت و بحران‌های سیاسی زمانۀ خود داشته و نقدهای جدی و بنیادینی نسبت به این وضعیت عرضه کرده است. مدعای مقالۀ حاضر این است که مواجهۀ انتقادی عین‌القضات با بحران‌ها و چالش‌های فکری و سیاسی زمانه‌اش، متضمن دلالت‌های سیاسی آشکاری در اندیشۀ وی است. از این رو عین‌القضات نه‌تنها یک عارف عالی‌مقام در میراث عرفانی است بلکه متفکری روشن‌بین و صاحب دغدغه و حساس نسبت به عرصۀ عمومی و حیات سیاسی است.

Political Implications in Ayn-al-Qudat Hamadani’s Thought

Ayn alQudat Hamadani, despite his short life, is one of the prominent thinkers of the mystic tradition of Iran and Islam. Most of the research about this famous mystic has been around historical issues related to his lifetime or his mystic and theological views. This is while Ayn alQudat Hamadani’s thoughts contain significant political dimensions that have been neglected so far. This study, adopting the framework of paradigmaticimplicative approach, intends to examine the way he dealt with the crises of his time and his interpretations of them. Accordingly, the study aims to investigate the most important political implications and intellectual potentials residing in Ayn alQudat Hamadani’s method of confronting the political and intellectual crises of his time. The results of this study show that Ayn alQudat Hamadani is a thinker who, while being immersed in mystic thought, has a precise and conscious analysis and explanation of political crises and circumstances of his time and has offered serious and vehement criticisms of them. The present article argues that Ayn alQudat Hamadani’s critical confrontation with the intellectual and political crises and challenges of his time entails obvious political implications in his thoughts. Accordingly, Ayn alQudat can be considered not only a prominent figure in the realm of mysticism but also a sagacious intellectual who is deeply concerned about issues in public and political spheres.