بررسی بینامتنی فردوس‌المرشدیه با متون دینی و عرفانی (با تکیه بر رسالۀ قشیریه)

لازمة درک آثار ادبی آگاهی از پیش‌متن‌ها و آثار پیش از آن است. بر این اساس، کشف و دریافت سرچشمه‌های متون ادبی یکی از روش‌های فهم بهتر آن‌ها به‌شمار می‌آید. در این پژوهش با هدف بررسی میزان تاثیرپذیری فردوس‌المرشدیه از متون دینی و عرفانی، با روش توصیفی تطبیقی به بررسی بینامتنی آن براساس نظریة ژرار ژنت پرداخته شده است. با مطالعة بیش‌متنیتی احوال و کرامات شیخ ابواسحاق کازرونی (352-426 ﻫ.ق) در فردوس‌المرشدیه، اسطوره‌سازی از قهرمان برمبنای دیرینه‌الگوها و نظیره‌سازی از شیوة زندگی و معجزات و داستان‌های پیامبران به‌وسیلة مریدان او برای نشان دادن علوّ مقام و عظمت پیرشان مشهود است. بررسی بینامتنی فردوس‌المرشدیه با دیگر متون عرفانی در سطح مضامین و اصطلاحات عرفانی، آیات و احادیث، حکایت‌ها و نقل‌قول‌های عارفان، گواه وجود بینامتنیت صریح در مضامین آن با رسالة قشیریه است. بنابراین رسالة قشیریه از منابع مطالعاتی شیخ ابواسحاق کازرونی و مریدان او بوده است و شیخ ابواسحاق برخی از مضامین عرفانی، حکایت‌‎ها و اقوال و دیدگاه عارفان دیگر را از قشیری وام گرفته که این رابطة بینامتنی صریح در سطح عبارات و واژگان در بیشتر موارد به‌صورت نقل قول بدون ارجاع در متن است.

Examining Intertextuality between Ferdows al-Murshediyeh and Religious and Mystical Texts: Based on Al-Risala al-Qushayriyya

To understand literary works, it is essential to be aware of the pretexts and works preceding them. Accordingly, discovering the origins of literary texts is one of the ways of understanding them more accurately. The present study investigates the degree to which AlRisala alQushayriyya (The Treatise of al Qushayriyya) has been influenced by religious and mystical texts, and through adopting a descriptivecomparative research method, examines its intertextuality based on Gerard Genet’s theory. Studying the pretexts related to the conducts and supernatural wonders of Sheikh Abou Ishaq Kazerouni (352426 AH) in Ferdows alMurshediyeh reveals that mythologizing the hero based on archetypes and drawing analogies between lifestyle, miracles and stories of the prophets and those of the spiritual guide by his disciples, to show his high status and grandeur, are evident. The study of intertextuality between Ferdows alMurshediyeh and other mystical texts concerning mystical themes and terminology, verses and hadiths, anecdotes and quotes of the mystics confirms that there is an explicit intertextuality between its themes and those of AlRisala alQushayriyya. Hence, AlRisala alQushayriyya had been one of the references used by Sheikh Abou Ishaq Kazerouni and his disciples, and Sheikh Abou Ishaq had borrowed some mystical themes, anecdotes, and quotes of other mystics from Qushayri. This explicit intertextual relationship at the level of phrases and words is chiefly represented as quotations without intext citations.