کتاب تحقیقات از خواجه محمد پارسا و آرای عرفانی و کلامی وی

نسخۀ خطی تحقیقات از جمله مهم‌ترین آثار خواجه شمس‌الدین جلال‌الدین ابوالفتح محمدبن محمدبن محمود حافظی بخاری (749-822) ملقب به خواجه محمد پارسا – دومین خلیفۀ خواجه بهاءالدین محمد نقشبند، بنیان‌گذار سلسلۀ نقشبندیه – است. این کتاب از حیث سادگی، روانی و توانایی انتقال موضوعات و مفاهیم عرفانی و کلامی، جایگاهی ویژه دارد. این کتاب که هنوز به‌صورت نسخۀ خطی در دسترس است، حاوی مطالب عرفانی و کلامی است که به‌منزلۀ آینه‌ای روشن، فضای عرفانی روزگاران پیشین را به‌خوبی برای پژوهشگران ترسیم می‌سازد. مسائل بنیادین این اثر عبارت‌اند از: اصطلاحات عرفانی، اصول تعالیم طریقت نقشبندیه، سخنان عرفای نامی مانند جنید، بایزید بسطامی، ابوسعید ابوالخیر، نود و نه اسم و صفت الله و بیان کاربرد آن‌ها، آیات و احادیث و... . از این اثر تاکنون شش نسخه به‌وسیلۀ نویسندۀ همین سطور، برای تصحیح آن گردآوری شده؛ زیرا تا امروز هیچ گونه تصحیح و بازخوانی‌ای از آن انجام نشده است. این مقاله ضمن معرفی این نسخۀ خطی، نکات برجستۀ عرفانی و کلامی در آن و دیگر آثار خواجه محمد پارسا را بررسی می‌کند.

The Book Tahghighat by Khwaja Mohammad Parsa and His Mystical and Rhetorical Views

The handwritten manuscript of Tahghighat is one of the most important works of Khwaja Shams alDin Jalal alDin Abu alFath Mohammad bin Mohammad bin Mahmoud Hafezi Bukhari (822765), known as Khwaja Parsa—the second Caliph of Khwaja Baha Uddin Mohammad Naqhshband and founder of Naqshbandiyah dynasty. This book holds a special status due to its smooth writing style and its ability to convey mystical and rhetorical issues comprehensibly. This book which is still available as handwritten manuscript contains mystical and rhetorical contents, which like a bright mirror, clearly depict the mystical atmosphere of the earlier times for the researchers. The  main issues of the work include mystical and rhetorical terminologies, the teaching principles of Naqshbandiyah, quotes by prominent mystics like Junaid, Bayazid Bastami, Abu Sa’id Abu alKhair, ninetynine names and attributes of Allah and their functions, Qur’anic verses, hadiths (sayings), and the like. So far, six manuscripts have been compiled by the author of the present paper to be corrected; as no correction or editing has ever been made. This article, besides introducing this handwritten manuscript, examines the mystical and rhetorical highlights of this work and other works by Khwaja Mohammad Parsa.