ماهیّت تجربه عرفانی بر پایه الگوی مدیریت احوال

برای شناخت بهتر عرفان اسلامی باید تجربه عرفانی دقیق‌تر تحلیل گردد. تا کنون پژوهش‌هایی درباره ماهیت عرفان اسلامی انجام گرفته است و هر کدام از دیدگاهی ویژه، تجربه عرفانی و در کل عرفان اسلامی را بررسی کرده‌اند. تقسیم عرفان اسلامی به گونه‌هایی چون عرفان عاشقانه و تصوف عابدانه، عرفان خراسانیان و بغدادیان و همین‌طور تجربه طریقی و تجربه عرفانی از جمله این دیدگاه‌ها است. هم‌چنین ماهیت تجربه عرفانی را با تاکید بر رویه زبان آن بررسی کرده‌اند. اما این پژوهش‌ها و پژوهش‌هایی که پیرو آن‌ها انجام گرفته است، نتوانسته‌اند ماهیّت عرفان اسلامی را به طور دقیق تحلیل کنند. این پژوهش با تاکید بر متون دسته اول عرفانی، نخست نظریه‌های یادشده را خیلی کوتاه نقد می‌کند و سپس با توجه به سخنان خودِ عارفان تجربه عرفانی را به چهار بخش مقدمات، معارف، احوال و گفتار و کردار بیرونی تقسیم می‌کند و الگویی جدید ارائه می‌کند که ماهیّت عرفان اسلامی را دقیق‌تر نشان دهد. در این الگو میزان تسلط عارفان بر احوالی که بر ایشان وارد میآید، یکی از دلایل تفاوت آنان با یکدیگر می‌باشد.