بررسی و تحلیل کلان‏ نمادهای تقابل ‏ساز در مثنوی و غزلیات شمس مورد مطالعه: کلان ‏نمادهای «شیر» و «خورشید»

ساختارگرایان منطق ذهن و زبان انسان را بر پایۀ ساختاری دوقطبی تعریف می‏کنند که بین دو سوی آن رابطۀ تقابلی حاکم است. منتقد ساختارگرا با تکیه بر این ایدۀ محوری که میان کلیت متن و اجزای آن رابطه‏ای تنگاتنگ برقرار است، تقابل‏های خرد متن را جست‌وجو می‏کند تا با درک آن‏ها به تقابل‏ کلان‏تر دست یابد و بتواند دلالت ضمنی اثر را توضیح دهد. در پژوهش حاضر، تقابل‏های مثنوی و غزلیات شمس بررسی و تحلیل می‏شود. روش پژوهش بر سه مرحله استوار است: 1. تحدید حوزۀ معنایی تقابل‏ها با تاکید بر کلان‏نمادها در مثنوی غزلیات شمس؛ 2. استخراج تقابل‏هایی که با کلان‏نمادهای شیر و خورشید ساخته شده‏اند؛ 3. فهم رابطۀ دوسویۀ تقابل‏ها؛ 4. تحلیل معنا و شیوۀ بیان تقابل‏های به‏دست­آمده. مطابق نتایج، در بیشتر موارد، رابطه‏های طبیعی و منطقی تقابل‏ها در مثنوی و غزلیات شمس مشترک است. 1. هنجارشکنی در روابط تقابلی، گاهی در مثنوی بیشتر است و گاهی در غزلیات شمس. در این میان، بسامد و تنوع هنجارشکنی در رابطۀ تقابل‏های غزلیات چشمگیرتر است؛ 2. در برخی موارد، هنجار و هنجارشکنی در رابطۀ تقابلی دوگانه‏ها میان مثنوی و غزلیات شمس، مشابه و مشترک است؛ 3. در مواردی اندک نیز تقابل‏ها فقط در یکی از دو متن مورد مطالعه پردازش شده‏اند.