|
|
|
|
تحلیل گفتمانی رساله های ردیه بر تصوف در عصر صفوی
|
|
|
|
|
|
|
|
نویسنده
|
عبدی حسین ,زرقانی مهدی
|
|
منبع
|
ادبيات عرفاني - 1396 - دوره : 9 - شماره : 16 - صفحه:119 -144
|
|
چکیده
|
رابطه متعارض و چندبعدی حوزه‌های تشیع، تصوف و سلطنت در دوره صفویه، سبب شکل‌گیری گفتمان‌ها، گزاره‌ها و کنش‌های گفتمانی خاصی در آن دوران شده است. این رابطه حول محور تلاش برای کسب مشروعیت سیاسی و اجتماعی و با هدف تثبیت نظم گفتمانی مطلوب شکل گرفته است. در این بین، می‌توان ردیه‌های اعتقادی صوفیه و روحانیت شیعی را رسانه‌هایی سیاسی و عقیدتی با هدف بیرون‌راندن گفتمان رقیب از میدان مشروعیت سیاسی و اجتماعی دانست. در این نوشتار می‌کوشیم نوع مواجهه ردیه‌های فارسی بر تصوف را در دوره صفویه با گفتمان‌های پیرامون تصوف بررسی کنیم. این تحلیل در دو سطح متنی و فرامتنی انجام می‌شود. در تحلیل متن با استفاده از ابزارهای زبان‌شناسی انتقادی، در پی شناخت گزاره‌ها و شگردهای اقناعی و جدلی متون در مواجهه با تصوف و صوفیه بوده‌ایم و در تحلیل فرامتنی کوشیده‌ایم ساختارهای تاریخی موثر بر رویکرد مولفان و رابطه متون را با سازوکارهای موثر تاریخی بررسی کنیم. از منظر این نوشته، مولفان ردیه‌ها کوشیده‌اند با شگردهایی چون تخریب شخصیت مشایخ و بافت‌زدایی از معارف صوفیه، به بیگانه‌سازی گفتمان‌های حول محور تصوف و بازتولید فاصله ایدئولوژیک بین تصوف و تشیع بپردازند. گزاره گفتمانی عمده این رساله‌ها، نفی هرگونه رابطه تاریخی و معرفت‌شناختی بین تصوف و تشیع است. رویکرد معتدل برخی نخبگان آن دوران را در انتقاد از تصوف می‌توان تلاشی برای تثبیت نظم گفتمانی مطلوب با تقسیم تصوف به دو قطب منفی و مثبت دانست.
|
|
کلیدواژه
|
تصوف، صفویه، ردیه‌نویسی، تحلیل انتقادی گفتمان، روحانیت شیعی
|
|
آدرس
|
دانشگاه فردوسی مشهد, ایران, دانشگاه فردوسی مشهد, گروه زبان و ادبیات فارسی, ایران
|
|
پست الکترونیکی
|
zarghani@um.ac.ir
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Discourse Analysis of Refutation Treatises on Sufism in the Safavid Era
|
|
|
|
|
Authors
|
Abdi Hosein ,Zarghani Mahdi
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|