معرفی و بررسی منظومۀ حماسی جنگ خراسان: منظومه‌ای حماسی-تاریخی به پیروی از شاهنامۀ فردوسی در عصر قاجار

منظومۀ جنگ خراسان حماسه‌ای تاریخی و متعلق به نیمۀ دوم سدۀ سیزدهم هجری است که شاعری ناشناس با تخلص «محتاج» آن را به پیروی از شاهنامۀ فردوسی سروده است. او در این منظومه وقایع مربوط به «فتنۀ سالار» را که در دوران حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار از خراسان آغاز شد و حکومت مرکزی را درگیر کرد، در بحر متقارب به نظم کشیده است. این مقاله ابتدا به معرفی و بررسی منظومۀ جنگ خراسان پرداخته و سپس با تحلیل مولفه‌های متنی و فرامتنی آن نشان می‌دهد که برای تبیین مفاهیم شکل‌دهنده به هویت ایرانی در عصر قاجار و ادوار متنهی به دورۀ معاصر، در کنار نگاه باستان‌گرایانۀ افراطی که فقط به‌خاطر تاثیر گفتمان مسلط بر عصر قاجار بیش‌تر شنیده شده است می‌توان به انگاره‌های هویت ایرانی جدید از خلال بررسی منظومه‌های حماسی متعلق به ادوار اخیر توجه کرد؛ امری که در مطالعات فرهنگی معاصر از آن غفلت شده است.

Introducing and analyzing the epic poem of the War of Khorasan; a historical epic poem following the the style of shahnameh in the Qajar period

Abstract    Following the style of Shahnameh, the War of Khorasan poem is an historical epic belonging to the second half of the thirteenth century composed by an unknown poet whose pseudonym is Mohtaj. Using the Moteghareb mode, he versified the events related to Salar’s uprising which began in Khorasan in the reign of Naseredin Shah Qajar and  involved the central estate.   This article first introduces and studies this work, then by analyzing its textual and meta textual features show that in order to explain the concepts which form the Persian identity in the Qajar period and the eras leading to the contemporary era alongside the exaggerated ancient outlook which is solely due to the influence of the dominant discouse over the Qajar period is more familiar, one can pay attention to the new Persian identity through the examination of the epic poems belonging to the recent periods, a subject often neglected in contemporary cultural studies.