تحلیل متن‌شناختی نسخ خطی حمله‌ حیدری باذل و انواع تکمله‌های آن (و تبیین گونه حمله‌سرایی بر مبنای روی کرد انواع)

حمله‌حیدری باذل‌مشهدی، اثری است که در ادبیات حماسی فارسی، بیش‌ترین کمیت و تنوع نسخ را پس از شاهنامه فردوسی دارد. در این جستار، با بررسی 100 نسخه حمله، به معرفی چند تکمله جدید و تعیین میزان و ترکیب تکمله‌های این متن و سپس طبقه‌بندی پیکره متنی تحقیق، بر مبنای روی‌کرد انواع ادبی، در پنج رده پرداخته‌ایم. بر مبنای روی‌کرد نقد متنی مشخص ‌شد، نسخ حمله حیدری باذل، به علت سبک هندی سراینده و کاربرد آیینی متن در حمله‌خوانی، بر خلاف عموم آثار ادبی کلاسیک، در طول زمان، به جای الحاق و افزایش ابیات، متحمل اسقاط و حذف ابیات شده‌اند؛ به جز انتهای نسخ که تکمله بدان‌ها افزوده شده است. بر مبنای طبقه‌بندی انواع نیز، گونه حمله‌سرایی این‌گونه تعریف شد: حمله‌سرایی، در سطح کلان، ذیلِ ژانر حماسه ثانویه دینی، و زیرْژانرِ حماسه ادبی، با کارکرد حماسه زبان تبیین شد. هم‌چنین از حیث محتوایی در شمار منظومه‌های حماسی تاریخی با دو گونه حماسه تاریخیِ محض یا حماسه تلفیقی تاریخی- عامیانه محسوب شد که از حیث رابطه با متن معیار (حمله باذل) سه زیرگونه تکمله باذل، نظیره‌سرایی بر باذل و ترجمه حمله را شکل داده‌است.

Codicology of the manuscripts of Heidari Hamleh-ie Heidari of Bāzel and types of its Supplements (and the sub-genres of Hamleh based on the approach of Genres(

Hamleh-ie Heidari of Bāzel Mashhadi is a work that has the greatest quantity and variety of manuscripts in Persian epic literature after Ferdowsi’s Shāh-nāma. In this study, by codicological analysis of 100 manuscripts of the Hamleh, several new supplements were discovered and their its interactions with Hamleh was clarified, and then the text corpus was classified into five categories based on the approach of literary genres. Based on the approach of the textual criticism, the manuscripts of the Hamleh of Bazal, due to the Indian style of the poet and the ritual use of the work in Hamleh reading, unlike other literary works, over time, instead of adding and increasing verses, have suffered to reduce and remove verses. Of course, at the end of the manuscript, the situation is reversed because the Hamleh ’s poems have been supplemented. Based on the classification of literary genres, the type of Hamleh was defined as follows: “Hamleh” composing, from the branches of the genre of secondary religious epic, and the subgenre of literary-artistic epic, was explained by the function of language epic. Also, the “Hamleh”s were in terms of content among the historical epic poems with two types of pure historical epic or historical-folk epic, and in terms of relation to the basic Hamleh (Hamleh-ie Heidari of Bāzel), they contained three subspecies: book completion, composition of similar works and book translation.