بررسی جنبه های حماسی در هنر قصه گوی تصویری پرده خوانی

پرده‌خوانی نوعی از قصه‌گویی حماسی با استفاده از پرده‌های نقاشی است که روی پرده‌ها صحنه‌هایی از داستان‌های حماسی، اسطوره‌ای و مذهبی ترسیم می‌شوند. تلفیق سه عنصر کلام، تصویر و اجرا (بازی گری) باعث شده است که این هنر موثرترین و نمایشی‌ترین شکل قصه‌گوییِ حماسی در میان هنرهای سنتی ایران به شمار آید. پرده‌خوانی، با وجود برخورداری از اوصاف منحصربه‌فرد، در مقایسه با دیگر هنرهای ایرانی، به‌طور دقیق بررسی نشده است. در این مقاله کوشش می شود به مباحثی مانند چیستی ریشه‌های پرده‌خوانی و چگونگی اجرای آن و نیز بررسی جنبه‌های حماسی این هنر قصه‌گوی تصویری بپردازد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که سابقه و ریشه هنر پرده‌خوانی به پیش از اسلام و مشخصاً دوران ظهور مانی، پیام بر نقاش ایرانی، بازمی‌گردد. پس از اسلام و به‌ویژه در روزگار صفویه، توجهی فراوان به پرده‌خوانی شد و این هنر توسعه یافت. زیرا به‌علتِ برخورداری از جنبه‌های حماسی، هنری وحدت‌بخش تلقی شد. براساسِ پژوهش‌ها، وجه حماسی این هنرِ دیرینه از روایت‌های شاهنامه فردوسی و حماسه‌های مذهبی (به‌عنوانِ متون و منابع اصلی روایت‌های پرده‌خوانان) اخذ شده است. حماسه موجود در روایت به دو رکن دیگر پرده‌خوانی یعنی نقاشی و بازی گری وجهی حماسی بخشیده است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان پرده‌خوانی را هنر حماسیِ قصه‌گوی تصویری نامید.

The study of epic aspects in the dramatic art of illustrated storytelling “Parda Khwani”

AbstractRecitation is a kind of epic storytelling using screens on which are displayed illustrated scenes drawn from epic, mythological, and religious stories.  Putting together three elements of speech, picture, and performance made this art to be counted as the most influential and dramatic form of epic storytelling in between the traditional Iranian arts.  However despite possessing unique characteristics, by comparison to other Persian arts recitation has not been studied thoroughly.  This article is an attempt to deal with the recitation origins of this dramatic art of illustrated storytelling and the manner of its performance, and also examine its epic aspects.  The results obtained show that its history and origin goes back to the period before Islam in particular to the time that Mani, the Persian painter prophet emerged.  After Islam and in particular in Safavid era recitation received ample attention and this art was developed since due to retaining epic aspects, it was assumed as a unifying art.  Based on the researches, this epic aspect of this ancient art were drawn from Ferdowsi’s Shahnameh narrative and religious epics, being the main source for naqqals’ narratives.  The epic present in the narrative conveyed epic aspect to the other two chief components of the recitation that is painting and performance in such a way that one can name recitation the epic art of illustrated recitation.