خویش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کاری و ناخویش‌‌‌کاریِ شاهانِ شاهنامه

شاهنامۀ فردوسی، یکی از آثار بزرگ ادب پارسی است که با اجتماع، حکومت و سیاست زمان خود ارتباطی تنگاتنگ دارد. نوع حکومت در شاهنامه پادشاهی و بنیاد و اصول آن بر گرفته از اندیشۀ ایران شهری است. پایه و اساس حاکمیّت درشاهنامه، پادشاه است و تزلزل او، ویرانی کل حکومت و قلمرو آن محسوب می شود. ایران شهر آرمانی فردوسی نیز نمود حکومتی با پادشاهی دادگر، خردمند و فره مند است. فردوسی در شاهنامه علاوه بر داشتن نگاه جهانی و آرمانی، با نگاهی آسیب شناسانه، آفت های قدرت و ناخویش کاری شاهان را همانند فروگذاشتن خردورزی، دادگری و شکیبایی که در نهایت به خروج از قانون اشه می انجامد، تبیین کرده است. نویسندگان در این مقاله که به شیوۀتوصیفی و تحلیل محتوا و با بهره گیری ازمتن شاهنامۀ فردوسی به انجام رسیده است، علاوه بر خویش کاری شاهان و حکومت در شاهنامه، با نگاه آسیب شناسی قدرت، به نقد و تحلیل داستان جمشید به عنوان نخستین الگوی یک پادشاه خویش‌کار و ناخویش کار پرداخته اند و به نتایجی چند دست یافته اند، از جمله این که هستۀ اصلی خویش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کاری را فره مندی تشکیل می دهد و شاه فره مند شاهی خردمند و دادگراست. خویش کاری شاهان باید برگرفته از پادشاه و نظام  آفرینش باشد و ناخویش کاری شاه نه تنها موجب آسیب رساندن به اساس شاهی و حاکمیت و ملت؛ بل که نوعی بی احترامی به آفرینش و در نهایت موجب آشفتگی و ویرانی کشور می گردد.

Recognition and misrecognition of kings’ vocation in Shahnameh

AbstractFerdowsi’s Shahnameh is one of the greatest masterpieces in the Persian literature which is in close connection with the society, sovereignty, and politics of its time.  The kind of sovereignty in Shahnameh is monarchy whose foundation and principals are originated from the Iranshahri thinking.  The pillar of sovereignty is the monarch whose incompetence brings destruction to the country and its realms.  Ferdowsi’s ideal Iranshahr is the manifestation of a sovereignty with a just, wise king who has Farr or God given glory.  Apart from having an ideal worldwide view, Ferdowsi explains how power drawbacks and the flaws committed by the kings such as not acting according to wisdom, justice and engaging in extravagance lead to the final breaking of the rule of Asha.  This article made use of descriptive analytic approach in order to criticize and analyze Kings’ and sovereign’s vocation in Shahnameh with specific emphasis on the tale of Jamshid  since he is the first example of a monarch who acted according to his vocation but later disregarded his calling. The following results were obtained first that the major source in recognizing one’s vocation lies in having a Farr, God given glory and a king with a Farr is a wise and just king.  Kings’ vocation should come from the Lord of wisdom and creator of the world otherwise violation of the vocation not only harms the basis of monarchy, government, and nation, but also is regarded as a sign of disrespect to creation in general and it brings forth chaos and devastation to the country.