واکاوی شخصیت ملّیِ ایرانی در شاهنامه

شخصیت ملی، از ارزشی بسیار بالا برخوردار است؛ به گونه ای که برایِ بسیاری، دست یابی به الگوهایِ ملی، هدف اصلی زندگی شان شده و بسیار ارزش مند است. اما به  راستی چه الگو یا تیپ شخصیتی مناسب جامعۀ ما است؟ آیا در فرهنگ کهن ایرانی، الگوها یا تیپ های شخصیتی مناسب برای ارائه به نسل امروز وجود دارد یا باید دست به دامان فرهنگ های دیگر شد؟  شاهنامۀ فردوسی به عنوان شناس نامۀ ملی جامعۀ ایرانی، قرن ها است که از طریق اسطوره هایش، انتقال دهندۀ بخشی عمده از میراث کهن فرهنگی، هویتی، دینی و ملی ایرانیان تا به امروز بوده است. در نوشتار حاضر کوشش شده است تا از منظر جامعه شناسی و روان شناسی شخصیت، ویژگی های شخصیتیِ خوش نامان شاهنامه، مورد مطالعه و واکاوی قرار گیرد. پژوهنده در ابتدا با استفاده از روش تحلیل روایت، ویژگی های شخصیتیِ شش شخصیت اصلی داستان زال و رودابه را از شاهنامۀ فردوسی تعیین کرده و با به کارگیری از سه مرحلۀ رمزگذاریِ باز، محوری و انتخابی، 158 مفهوم، 28 مقولۀ فرعی و 7 مقولۀ اصلی و بر اساس 4 محور، 8 شخصیت را آشکار ساخته است. هم چنین یک مفهوم اصلی (دو نوع شخصیت به نام نوع خردمندانه و ضدِّ خرد) را پیش کشیده است.

Examining Persian national character in Shahnameh

Abstract A national character has such profound merit that for many access to these national models, had become the main sacred objective of their lives.  However in real life what personality type or role model is appropriate for our society?  Are there any such examples in the ancient Persian culture to introduce to the present generation?  Or should one resort to other cultures?  It is centuries that through its myths, Shahnameh of Ferdowsi as a national identity of Persian society, transmitted major part of ancient Persian cultural, religious, and national heritage to this day.  Attempt is made in this article to study the characteristic features of Shahnameh’s prominent heroes from the perspective of sociological and psychological aspect of personality.    Employing narrative analysis method, first the characteristic features of six main characters in the Tale of Zal and Roudabeh are determined. Secondly, using three stages of open, axial, and selective coding in grounded theory method 158 concepts, 28 sub themes, and 7 major themes were identified and according to four precepts eight characters were revealed, and finally the chief concept of two personality types rational and irrational are referred to.