جستاری در شیوۀ استفادۀ فردوسی از منابع بر اساس مقایسۀ داستان همای و دارا در شاهنامه، غررالسّیر و نهایه الارب

ماجرای آبستن شدن همای از پدرش بهمن در شاهنامۀ فردوسی بخش پایانی داستان پادشاهی بهمن اسفندیار است. بر اساس روایت فردوسی بهمن بر اساس تعالیم دین پهلوی (زرتشتی) همای را آبستن می‌کند و او را ولی‌عهد خود می‌سازد و دستور می‌دهد که فرزندی که از او زاییده می‌شود، پادشاه آینده باشد. ساسان، فرزند بهمن، که این رُخ­داد را می‌بیند از شهر خارج می‌شود و به نیشابور می‌رود. در همان شهر ازدواج می‌کند و فرزندش را نیز ساسان نام می‌نهد. در نهایه­الارب نیز روایتی مشابه همین آمده ‌است. بر اساس روایت ثعالبی نیز بهمن، خمای را به زنی می‌ستاند و خمای از او آبستن می‌شود. پس از مرگ بهمن، خمای به پادشاهی می‌رسد. مقایسۀ روایت فردوسی از این داستان با روایت ثعالبی و نویسندۀ نهایه­الارب حاکی از آن است که روایت این سه متن خاست­گاهی مشترک دارد. از سوی دیگر تفاوت موجود در روایت شاهنامه و دو متن دیگر به شیوۀ روایت­گری فردوسی و نحوۀ استفادۀ او از منابعش بازمی‌گردد. بر این اساس، شیوۀ استفادۀ فردوسی از منابعش التقاطی است. فردوسی با تلفیق دو روایت، داستان را به شیوه‌ای روایت می‌کند که داستانی‌تر و نمایشی‌تر باشد. در واقع فردوسی هر پی­رفت را از یک منبع برمی‌گیرد و برای استحکام پی­رفت‌ها، روی­دادهایی را به داستان می‌افزاید.

A research on the manner Ferdowsi utilized sources based on the comparison between the tale of Homay and Dara in Shahnameh, Ghurar al siyar, and Nihayat alarab

A research on the manner Ferdowsi utilized sources based on the comparison between the tale of Homay and Dara in Shahnameh, Ghurar al siyar, and Nihayat alarab *Hamed SafiPhD Graduate, Persian Literature, Ferdowsi University, Mashhad, Iran Date of reception: 97/1/20Date of acceptance: 97/2/19 Abstract The final section of Bahman’s sovereignty in Shahnameh deals with Homay’s conception by his father Bahman.  According to Ferdowsi’s narrative and in accordance with Pahlavi teachings Bahman unites with Homay makes her his successor and orders that the born child should be the future king.  Sassan, Bahman’s son witnessing the event, leaves town and goes to Neyshabour, marries there and names his son Sassan too. Nihayat alarab shares this narrative as well.  According to Saalebi’s narrative also Bahman marries Homay who bears him a child.  After Bahman’s death Homay assumes the throne.  Comparing Ferdowsi’s narrative of this tale with the other two sources show that all three narratives have common source.  On the other hand the difference in Shahnameh’s narrative with the other two texts goes back to the style of narration Ferdowsi adopts and the way he utilizes his sources.  Based on this research Ferdowsi’s utilization of his source is a heterogeneous one.  By combining two narratives, Ferdowsi narrates the tale in a way which is more dramatic and capturing.  In fact Ferdowsi takes each event from a different source and in order to have a more coherent sequence of events he adds certain incidence to the tale.* . hamed 19s2003@yahoo.com