بررسی نگاره‌های گذر سیاوش از آتش بر اساس نظریۀ بیش‌متنی ژرار ژنت

طبق نظریۀ بیش متنیّت ژنت، شاهنامه یک پیش متن است و نگاره های شاهنامه که بر مبنای آن تولید شده و برای روایت متنیِ شاهنامه یک روایت تصویری خلق کرده است، بیش متن به شمار می آید. حال پرسش این است که بیش متن نگاره ها در چه مواردی مطابق با پیش متن شاهنامه بوده و در چه مواردی دچار تراگونی و تغییر شده است؟ برای پاسخ به این پرسش به خوانش تطبیقی و بینانشانه ای متن و تصویر می پردازیم. به این منظور روایت «گذر سیاوش از آتش» را که یکی از پربسامدترین مجالس در سنّت نگارگری ایرانی است، انتخاب می کنیم. به این ترتیب، پژوهش پیشِ رو به نقش روابط بینامتنی در تولید اثر توجه دارد و بر آن است تا با روی کرد بینامتنی چگونگی گشتار (انتقال) روایت متنی به روایت تصویری را بررسی و تبیین کند. پرسش های تحقیق به این شرح است: از نظرگاه روابط بینامتنی، نگارۀ گذر سیاوش از آتش چه میزان ارجاع های صریح به متن دارد؟ با توجّه به روابط بینامتنی، روایت تصویری تا چه حد دچار تغییر شده و تا چه حد یک سان و بدون تغییر باقی مانده است؟ روش پژوهش به این شرح است که نخست با بیان روایت متنی به تاویل و نمادشناسی عناصر اصلی می پردازیم و سپس با روی کرد تطبیقی روایت تصویری نگارگران را بررسی می کنیم. پس از آن نگاره ها را با روی کرد بیش متنیّت ژنت از دو منظر گشتار همان گونی و تراگونی تحلیل می کنیم. هدف تحقیق ارائۀ نمونه ای عملی برای تبیین کارکرد نظریۀ بیش متنیّت در پیکرۀ مطالعاتی هنر ایرانی است.

The Study on the “Fire Ordeal of Siavosh’s Paintings” Based on the Genette’s Trannstextuality

AbstractAccording to Genette’s theory Shahnameh is a hypotext and its pictures and drawings are considered as hypertext.  Now this question arises that under what circumstances hypertexts of drawings are in accordance with hypotext of Shahnameh and in what circumstances they undergo transformation and change.  To answer these questions comparative and semiotic approach are applied to both Shahnameh and its drawings.  The tale of fire trial of Siavash which is the most popular and frequent scenes portrayed in the tradition of Persian paintings is chosen. The present article deals with the role of intertextual relationship between Shahnameh and its pictures in production of its paintings and the study seeks to examine and express how the narrative text had been transformed into a pictorial version.  The study deals with the following questions:  From the standpoint of intertextual relationship to what extent the painting of Siavash’s fire trial shows direct reference to the text?  To what extent the narrative in terms of images undergo changes or rather stay intact?  The research method is as follows:  First the narrative is studied in terms of interpreting the symbolism of the main elements, then comparative approach is applied to the image version of the narrative.  Finally employing Genette’s transtextuality theory, the paintings are analyzed from two perspectives to verify whether or not modifications had taken place in the process of transition of the theme from the text to the image.  The purpose of the article is to provide a practical example to express how the theory of transtextuality lends itself to the body of Persian art studies.