تاریخ سرایش منظومه حماسی «جهان‌گیرنامه» قاسم مادح

در راستای تبیین و تشریح مجموعه حماسه ملی ایران، نداشتن آگاهی دقیق از تاریخ سرایش و نام سراینده اغلب منظومه های حماسی پس از شاهنامه، از مهم ترین چالش های پیشِ روی پژوهش گران این حوزه است که سکوت معنادار تذکره ها در این باب نیز بر این مشکل دامن می زند. تنها معادلات سبک شناسی، زبان شناسی و برخی اشارات بینامتنی است که باب گمان زَد را در این زمینه گشوده نگه داشته است. منظومۀ حماسی جهان گیرنامه نیز از همین دست است. با وجود این که سراینده آن در ابیات پایانی، خود را قاسم مادح و محل نظم اثر را هرات معرفی می کند، اما تاریخ نظم اثر هم چنان از سوی پژوهش گران محل تردید و گمانه زنیست، اما نگارنده بر آن است که سراینده جهان گیرنامه در آخرین بیت این منظومه، علاوه بر مکان، زمان سرایش اثر را نیز در قالب ماده تاریخ بیان کرده است و 1077 ه.ق را سال بنظم کشیدن آن اعلام می کند. بررسی شواهد و قرائن زبانی، تاریخی و ادبی، تعلّق این منظومه را به نیمه دوم قرن یازدهم تایید می کند.