رستم در حماسه‌های گورانی

رستم برجسته‌ترین پهلوان ملی در حماسه‌های ایرانی است. نام رستم در اوستا و دین‌کرد نیامده، امّا در چند متن پهلوی اشاره‌ای گذرا به نام وی شده‌است که افزودگی برخی از آن‌ها روشن است. داستان‌های رستم در دوران اشکانی و ساسانی بو‌یژه پایان دوران ساسانی از شهرت برخوردار بوده و در انتقال به دوران اسلامی در دو شاخه شرقی با محوریّت زبان فارسی ( ایران خاوری) و شاخه غربی با محوریّت زبان گورانی ( ایران باختری) گسترش یافته‌است. بررسی نقش و جای‌گاه رستم در ایران باختری موضوع این مقاله است. در سده‌های 45 ق.شاهنامه پیروزان در شاخۀ غربی شامل تاریخ اساطیری ایران از کیومرث تا بهمن با داستان‌های فراوانی از رستم بوده‌است. شاهنامه/ گردنامهلارجانی نیز در همدان به پیرو شاهنامه پیروزان فراهم آمده‌است. در حماسه‌های گورانی به شاهنامه‌ای منثور اشاره شده که گویا شاهنامه پیروزان بوده‌است. احتمالاً سرچشمه حماسه‌های گورانی به همین شاهنامه و روایت‌های گردنامه لارجانی یا منابع آن‌ها بازمی‌گردد. حماسه‌های گورانی دوره کامل زندگی رستم از تولّد تا مرگ وی را در بردارند. علاوه بر داستان‌های رستم در شاهنامۀ فردوسی، روایات افزوده بر شاهنامه، حماسه‌های پس از شاهنامه، روایت‌های نقّالی و گفتاری داستان‌های ویژه‌ای از رستم همانند رستم و زنون و رستم و زردهنگ آمده که تنها روایت گورانی آن موجود است.