تبیین عوامل موثر بر شکل گیری قلمروهای ژیوپلیتیک جمهوری اسلامی ایران

رفتار سیاسی یک کشور در عرصه فرامرزی و جهانی برگرفته از «ژیوپلیتیک» و اهداف معطوف به آن است. شناخت ماهیت ژیوپلیتیک یک کشور به درک و تحلیل نوع رفتار و کنش های ژیوپلیتیک آن کمک خواهد کرد. مقاله حاضر ویژگی ها و خصوصیات ژیوپلیتیک جمهوری اسلامی ایران را مورد مداقه قرار داده و به دنبال پاسخ به این پرسش است که عوامل موثر در شکل گیری قلمروهای ژیوپلیتیک ایران کدامند؟ در پاسخ، این فرضیه را مطرح کرده‌ایم که شکل‌گیری قلمروهای ژیوپلیتیک ایران متاثر از مولفه‌هایی چون «موقعیت جغرافیایی»، «ایدیولوژی»، «منافع اقتصادی» و «فرهنگ سیاسی» است که نمود عینی آن‌ها در اسناد بالادستی و رسمی همچون قانون اساسی و منابع غیر رسمی تبلور یافته است. در این خصوص پرسش نامه ای طرح و یک‌صد نفر از کارشناسان و صاحب‌نظران رشته جغرافیای سیاسی و ژیوپلیتیک در مورد میزان تاثیر این مولفه‌ها نظر داده‌اند. یافته های تحقیق نشان می دهد که در شکل گیری قلمروهای ژیوپلیتیک ایران عامل «ایدیولوژی» بیشترین تاثیر و عامل «منافع اقتصادی» کمترین تاثیر را داشته است. همچنین یافته ها نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران 14 قلمرو شامل 1) جهان اسلام، 2) قلمرو شیعی، 3) قلمرو فرهنگ و تمدن ایران، 4) قلمرو خاورمیانه، 5) قلمرو خلیج‏فارس، 6) قلمرو کشورهای رقیب و معارض با آمریکا، 7) قلمروهای متخاصم با اسراییل، 8) قلمرو مستضعفان جهان 9) قلمرو جنبش‌های آزادی‌بخش جهان، 10) قلمرو آسیای مرکزی، 11) قلمرو کاسپین، 12) قلمرو قفقاز، 13) قلمرو آسیای جنوبی و 14) قلمرو آمریکای لاتین است که در این میان از نظر ژیوپلیتیک، قلمرو شیعی بیشترین و قلمرو کاسپین کم ترین اهمیت را در استراتژی ها و کنش های ژیوپلیتیک ایران دارد.