دیپلماسی سدها میان ایران و عراق

جوامع ساکن در خاورمیانه در طول تاریخ بر سر منابع آب با هم درگیری و اختلاف‌نظر داشته‌اند. ازاینرو کنترل و متنوع‌سازیِ شیوه‌های بهره‌برداری از این منابع، همواره یکی از ارکان سیاستگزاری دولت‌ها در این منطقه بوده است. به همین علت پس از جنگ جهانی دوم، سدسازی مدرن به عنوان مهمترین شیوه‌ی نوینِ بهره‌برداری از آب، نظر این دولت‌ها از جمله ایران و عراق را به شدت به خود جلب کرده و تبدیل به یکی از مهمترین برنامه‌های توسعه‌‌ی آنها شده است. توجه روزافزون به این سیاست باعث شکل‌گیری مناقشاتی میان دو کشور گردیده است. در این مقاله قصد داریم به این پرسش کلیدی پاسخ دهیم که سیاست‌های سدسازی‌ها در ایران و عراق چه تهدیدهایی به همراه داشته و یا خواهد داشت؟ و این تهدیدها مسبب چه مناقشات و همکاری‌های دیپلماتیکی بین آنها در زمینه‌ی دیپلماسی سدها شده است و یا خواهد شد؟ برای پاسخ به این پرسش، نخست طرح نظری ویژه‌ای را در باب دیپلماسی سدها به اقتراح گذاشتیم. سپس به سیاست‌های سدسازی و داده‌های مربوط به ایران و کشورهای همسایه‌ی آن پرداختیم. در ادامه نشان دادیم که این سیاست‌ها و سدها باعث شکل‌گیری چه تهدیدها، مناقشات و همکاری‌های دیپلماتیکی میان ایران و یکی از این همسایگان یعنی عراق شده و یا خواهد شد. رویکرد ما در اینجا مبتنی بر نظریه‌ی سبز روابط بین‌الملل بوده است و به تناسب موضوع از روش‌های اکتشافی، اسنادی و مدلسازیِ مفهومی-عقلانی استفاده کرده‌ایم.

dams diplomacy between iran and iraq

the settled communities in the middle east have historically been at loggerheads over water resources. therefore, controlling and diversifying the ways of exploiting these resources have always been a key component of policy-making of the states in this region. for this reason, after the second world war, modern dam-building, as the most important new way of exploiting water, has attracted the attention of these states, including iran and iraq, and has become one of their most important plans of development. therefore, the growing attention to this policy has led to disputes between the two countries. in this article, we intend to answer the key question: what are the threats of dam building policies in iran and iraq? the second question of interest is: what diplomatic disputes and/or cooperations have these threats caused or will these threats cause in the field of dam diplomacy between them? to answer these questions, in the first section of the paper, we have proposed a special theoretical framework for dam diplomacy. in the second part of the article, we have discussed dam-building policies and the data related to the dams in iran and its neighboring countries. in the third part of the article, as a concrete example, we have shown what threats, conflicts, and diplomatic cooperation between iran and iraq have been or will be created by these policies and dams. it should be pointed out that our approach here has been based on the green theory of international relations, and we have employed exploratory, documentary, and conceptual-rational modeling methods as each subject called for.