نظم‌های دولت/ جامعه و تحلیل سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی دوم

اسطوره جدایی داخل/ خارج در تحلیل سیاست خارجی مدت‌ها است با چالش روبه‌رو شده است. بااین‌حال، همچنان بسیاری از تحلیل‌های ارائه‌شده از دوران پهلوی دوم، مبتنی‌بر نگرش ساختار نظام بین‌الملل بوده است؛ ازاین‌رو، هدف این مقاله، تحلیل روابط خارجی دوران پهلوی دوم با درنظر گرفتن بیشترین عوامل تاثیرگذار بر رفتارهای خارجی ایران است. پرسش اصلی مقاله این است که «روابط خارجی ایران در دوره پهلوی دوم، نشان‌دهندۀ کدام الگوهای رفتاری است؟» با استفاده از اسناد و آثار تاریخی، سه نظم یا الگوی رفتاری شناسایی شده است: نظم پراکنده که ویژگی آن، بیشینگی مشارکت اجتماعی و ضعف و زبونی دولت است، نظم متمرکز یا خودکامه که جایی برای مشارکت اجتماعی باقی نمی‌گذارد، و در میانه این دو، الگوی متوازن قرار دارد که می‌توان آن را دورۀ انتقالی از آشفتگی دهۀ 1320 به دورۀ خودکامگی دهۀ 1340 تا انقلاب 1357 به‌شمار آورد. در این مقاله نشان داده‌ایم که هریک از این الگوها در حوزه روابط خارجی، چه نوع رفتاری را به‌همراه داشته است.

state/society orders and iranian foreign policy analysis in the second pahlavi era

the myth of internal/ external distinction in foreign policy analysis has been questioned for a long time. despite that, iran’s foreign policy in the second pahlavi is mostly analyzing according to structural theories. this paper considers most of the iranian foreign policy determinants in the second pahlavi era. the current research investigates the foreign relations patterns in the second pahlavi era. according to documents and the history of foreign relations, three patterns are distinguished. disperse order, in which high social participation and weak state structure are its characteristics, appears in confronting different orientations, indecisiveness, stalemate, and crisis in foreign relations. centralized order emerges when social forces are marginalized or removed. arbitrary decision making, regional intervention, external lavishing, questioning great powers are outcomes of this order in foreign policy. in the middle, keep a balance between social participation and state capacity bring about peaceful and cooperative behaviors in foreign relations such as finding foreign political and financial support, unity with tremendous and regional powers, and win the international institutions’ support. as a result, balance order, as productive and low-cost, can be considered desirable and ideal.