تبیین و سطح‌بندی عوامل موثر بر اهمیت مرزها با تاکید بر مرزهای خشکی

مطالعۀ مرزهای سیاسی از مباحث عمده در جغرافیای سیاسی محسوب می‌شوند. مرزها به‌دلیل ماهیت و کارکردی که دارند؛ به‌عنوان جداکنندۀ قلمرو کشورها و مشخص‌کنندۀ حد نهایی حاکمیت کشورها و نیز نقطۀ شروع تعامل و ارتباط کشورها با یکدیگر، از اهمیت بالایی برخوردار هستند. اما آنچه مسلم است، همۀ مرزها از اهمیت یکسانی برخوردار نیستند. گاهی برخی از مرزها به دلایل گوناگون برای کشورها اهمیت بیشتری می‌یابند که این اهمیت بیشتر موجب افزایش توجه دولت‌ها به این مرزها می‌شود. این تحقیق سعی دارد تا عوامل موثر بر اهمیت مرزها را شناسایی و سپس رتبه‌بندی نماید. براساس مطالعات صورت‌گرفته و مطابق نظریات و دیدگاه‌های موجود، 40 شاخص بر اهمیت مرزها تاثیرگذار است که برای درک بهتر آنها را در قالب 8 بُعد، طبقه‌بندی کردیم، به‌طوری‌که هر بُعد دارای پنج شاخص است. ابعاد به‌دست‌آمده شامل: بُعد جغرافیایی، بُعد جمعیتی، بُعد اقتصادی، بُعد فرهنگی، بُعد امنیتی‌ دفاعی، بُعد هویتی‌ حقوقی، بُعد سیاسی و بُعد منطقه‌ای و جهانی. برای تایید ابعاد و شاخص‌های به‌دست‌آمده و نیز رتبه‌بندی آنها، پرسش‌نامه‌هایی طراحی و بین صاحب‌نظران در این زمینه، توزیع شد. نتایج به‌دست‌آمده براساس تحلیل آماری پرسش‌نامه‌ها، حاکی از این بود که تنها 3 شاخص از مجموع 40 شاخص استخراج‌شده، رد شدند و مابقی شاخص‌ها مورد تایید قرار گرفتند. همچنین رتبه‌بندی ابعاد با توجه به میزان تاثیر آنها بر اهمیت مرزها، به‌صورت ‌زیر به دست آمد: 1 بُعد امنیتی‌ دفاعی؛ 2 بُعد اقتصادی؛ 3 بُعد سیاسی؛ 4 بُعد جغرافیایی؛ 5 بُعد منطقه‌ای و جهانی؛ 6 بُعد جمعیتی؛ 7 بُعد فرهنگی؛ 8 بُعد هویتی‌ حقوقی.