بهبود کیفیت گزارش متدولوژی مطالعات مداخله ای

مقاله‌ای با عنوان تاثیر برنامه آموزشی-توجیهی بر خودپنداره حرفه‌ای دانشجویان مقطع کارشناسی پرستاری در مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، جلد 14 و شماره 6 منتشر شده است. این مطالعه به صورت تجربی بر روی 50 دانشجوی کارشناسی پرستاری دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در نیمسال اول سال تحصیلی 91-90 صورت گرفته است(1).با توجه به سیاست‌های مجله مبنی بر انتشار نقد مقاله برای بهبود کیفیت مقالات منتشر شده و مشخص بودن تاثیرگذاری این مقالات و عملی شدن ترجمان دانش(2) و با توجه به اهمیت روز افزون نیاز به مقالات مداخله‌ای برای تصمیم‌گیری‌های بهداشتی(3) ذکر چند نکته در مورد مقاله فوق برای اطمینان بیش‌تر به مقاله قابل ذکر است.در وهله اول به عنوان یک خواننده بابت چنین کار مفید و کاربردی به نویسنده‌های مقاله تبریک گفته وامیدوارم من بعد نیز شاهد انتشار مقالاتی از این قبل که برای سیستم آموزش پزشکی و پرستاری بسیار مفید و سازنده است، باشیم، ضمن این که مقاله به گونه‌ی مناسبی نگارش شده است، ولی برای تایید و تکمیل این مقاله سازنده و کاربردی موارد زیر قابل بحث است:1- در مطالعه حاضر ذکر شده است از روش نمونه‌گیری تصادفی بر پایه‌ی زوج و فرد بودن شماره دانشجویی برای تخصیص افراد به دو گروه استفاده گردید، با توجه به این که در هر گروه 25 نفر وجود داشته است، روش تصادفی و تخصیص گروه‌ها به خوبی روشن نیست، چرا که در این گونه روش تصادفی تعادل افراد در دو گروه در همه موارد ممکن است رخ ندهد، به این صورت که اگر به صورت تصادفی تعدادی عدد(شماره دانشجویی) را انتخاب کنیم، ممکن است شماره همه به تصادفی فرد شود و در یک گروه(برای مثال مداخله) قرار بگیرند، بعد با تکمیل شدن این گروه ممکن است گروه دیگر به تصادف، تکمیل نشده باشد در این صورت بالاجبار می‌بایست تعدادی را بدون تخصیص تصادفی در گروه دیگر جای داد. یعنی در حقیقت با این روش نمی‌توان از برابر بودن تعداد افراد تخصیص داده شده به دو گروه مطمین بود.2- مورد قبلی شاید با رسم دیاگرام روند کار بهتر روشن شود(4)، چرا که مشخص نشده است که چه تعداد دانشجو واجد شرایط بوده‌اند و برای مطالعه اعلام آمادگی کرده‌اند 50 نفر بوده اند و این 50 نفر به دو گروه تقسیم شده‌اند، یا این که تعداد بیش‌تری برای ورود به مطالعه داوطلب شده‌اند و از بین آن‌ها 50 نفر انتخاب شده‌اند و سپس به دو گروه تقسیم شده‌اند(4).3. استفاده از فرمول برای محاسبه حجم نمونه: محققین در حالی حجم نمونه را بر اساس مطالعات مشابه محاسبه کرده‌اند که هیچ استنادی به مقالات مشابه نکرده‌اند و مشخص نیست که تفاوت میانگین‌ها و انحراف معیار متغیر اصلی در دو گروه بر چه اساس تعیین شده است، در صورتی که از مطالعه خاصی برای این منظور استفاده شده است، برای اطمینان نیاز است تا به مطالعات استناد شده و تفاوت‌ها میانگین‌ها و واریانس متغیر در دو گروه در فرمول محاسبه حجم نمونه، بر پایه شواهد علمی باشد تا برای خواننده سوالی ایجاد نشود(4).4. در مورد معیار‌های خروج ذکر شده است که عدم شرکت در جلسه توجیحی و یا عدم شرکت در دو جلسه به عنوان معیار خروج تلقی می‌شد، آیا همه افراد مورد مطالعه تا پایان مطالعه این شرایط را رعایت کرده‌اند، چون در نتایج به این نکته اشاره‌ای نشده است که آیا افرادی طی مطالعه خارج شدند یا خیر؟ از طرفی مطالب آموزشی با توجه به وابستگی مطالب جلسات، اساس غیبت دو جلسه به عنوان معیار خروج چه چیز بوده است.5. آلودگی داده‌ها: استفاده از افرادی که مطالعه‌ی پایلوت در این مطالعه برای تایید پایایی مطالعه، در مطالعه اصلی با اشکالاتی همراه است و باعث آلودگی داده‌ها می‌شود که در این پژوهش اشاره‌ای نشده است، که آیا افراد مطالعه پایلوت از مطالعه خارج شدند و این آیتم به عنوان یک معیار خروج در نظر گرفته شد یا نه(5).6. بررسی عدم تفاوت دو گروه از نظر متغیر‌های زمینه‌ای و اصلی(4): در جدول 3 مشخص می‌شود دو گروه از نظر متغیر‌های زمینه‌ای و دموگرافیک متفاوت هستند، که این می‌تواند بر نتایج مطالعه تاثیرگذار باشد. برای مثال در گروه تجربی درصد کم‌تری از افراد مجرد هستند، و با توجه به درگیری کم‌تر این افراد و تمرکز بیش‌تر در درس و مسایل آموزشی می‌تواند در نتایج هر چند اندک تاثیر گذار باشد(4).با توجه به نقش سازنده نقد در بهبود کیفیت مقالات و پویایی دانش و ارتباط بین پژوهشگران، انتظار می‌رود با رعایت نکاتی هر چند جزیی شاهد ارتقای سطح کیفی مقالات در سطح کشور عزیزمان باشیم و بدین طریق شواهدی مطمینی برای تصمیم‌گیری فراهم خواهد شد(6)، که در راستای اهداف توسعه کشور در جهت تولیدات علمی نیز است(7).