درک مفهوم آلفای کرونباخ: ضرورتی برای انجام مطالعات پژوهشی اصیل

امروزه طراحی بسیاری از مطالعات پژوهشی اصیل با طراحی و استفاده از پرسشنامه صورت می‌گیرد. پرسشنامه به‌ عنوان یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین ابزارهای اندازه‌گیری می‌تواند مفاهیم، مهارت‌های روانی و یا عاطفی را اندازه‌گیری کند. پژوهشگران علوم پزشکی همانند سایر پژوهشگران در علوم دیگر به استفاده از آزمون‌های قابل‌اعتماد و معتبر جهت افزایش صحت و دقت پرسشنامه‌ها در انجام ارزیابی و تجزیه ‌و تحلیل علاقه‌مند هستند(1). با توجه به کاربرد فراوان پرسشنامه‌ها در تحقیقات علوم پزشکی داشتن درک کافی از آلفای کرونباخ به‌عنوان یک معیار برای بررسی قابلیت اعتماد پرسشنامه‌ها برای همه دانشجویان علوم پزشکی در جهت طراحی مناسب پرسشنامه‌ها لازم است. از آنجا که آن مجله جز مجلات پیشگام در زمینه چاپ مقالات پژوهشی اصیل بوده و بسیاری از مطالعات چاپ شده در آن از پرسشنامه استفاده کرده‌اند، هدف نویسندگان این نامه علمی توضیح معنا و مفهوم آلفای کرونباخ به‌ عنوان یکی از اصلی‌ترین و پرکاربردترین آزمون‌ جهت قابلیت اعتماد است تا پژوهشگران و خوانندگان محترم را با این مفهوم بیشتر آشنا سازند.جهت بررسی قابلیت اعتماد پرسشنامه از معیار آلفای کرونباخ استفاده می‌شود. اعتماد به توانایی یک ابزار جهت اندازه‌گیری به ‌طور مداوم اشاره دارد. لازم به ذکر است که اعتماد یک ابزار در ارتباطی بسیار نزدیک با اعتبار است. یک ابزار نمی‌تواند معتبر باشد مگر آن ‌که قابل‌اعتماد باشد. با این‌ حال اعتماد یک ابزار به اعتبار آن وابستگی ندارد(2). قابلیت اعتماد یک ابزار به‌ طور عینی قابل‌اندازه‌گیری است(3). محاسبه آلفا، در زمانی که اندازه‌های چندگانه‌ای از یک مفهوم یا سازه به‌کاربرده می‌شود، به یکی از روش‌های معمول در تحقیقات آموزش پزشکی بدل شده است. دلیل این امر آسان‌تر بودن استفاده از آن در مقایسه با سایر برآوردها (مانند آزمون-بازآزمون)، همچنین قابلیت استفاده عمومی آن برای مقیاس‌های دوگانه و چندگانه است. با این‌حال به ‌رغم استفاده گسترده از آلفا در متون، استفاده مناسب و تفسیری صحیحی از آن به‌خوبی درک نشده است(4).آلفای کرونباخ اولین بار توسط لی کرونباخ روانشناس آمریکایی در سال 1951 برای تعیین قابلیت اعتماد آزمون‌های آموزشی و روانشناسی بسط داده شد و مقادیری بین صفر و یک را اختیار می‌کند(5). سازگاری درونی که آلفای کرونباخ آن را اندازه‌گیری می‌کند به معنای این است که تا چه حدی تمام اجزا در یک آزمون، یک مفهوم یکسان را بیان کرده و نشان‌دهنده ارتباط درونی این اجزا است(1). قبل از این که یک پرسشنامه به کار گرفته شود سازگاری درونی آن باید مشخص شود(6). علاوه بر این تخمین قابلیت اطمینان نشان‌دهنده میزان خطای اندازه‌گیری در آزمون است(7). اگر اجزا در یک آزمون همبستگی داشته باشند ارزش آلفا افزایش می‌یابد. با این حال ضریب آلفای بالا همیشه به معنای درجه بالای سازگاری درونی نیست زیرا آلفا تحت تاثیر طول یک آزمون قرار دارد. اگر طول آزمون خیلی کوتاه باشد، مقدار آلفا کاهش می‌یابد. باید توجه داشت که آلفا یک ویژگی از نمره در آزمون از یک نمونه خاص از آزمودنی‌ها است؛ بنابراین محققین نباید تنها به برآورد آلفای منتشر شده توجه کرده و باید آلفا در هر بار آزمون اندازه‌گیری شود(4).کاربرد آلفای کرونباخ: استفاده ناصحیح از آلفا می‌تواند منجر به تولید نتایج غیرقابل اعتماد گردد. جهت جلوگیری از این وضعیت درک درستی از مفاهیم مرتبط با سازگاری درونی، همگونی یا تک‌بعدی بودن می‌تواند به بهبود استفاده از آلفا کمک کند. سازگاری درونی مرتبط با روابط متقابل یک نمونه از اجزا آزمون است. در حالی‌ که همگونی؛ مربوط به تک‌بعدی بودن است. سازگاری درونی یک شرط لازم اما نه کافی برای اندازه‌گیری همگونی در یک نمونه از اجزا آزمون است(8). اساساً مفهوم قابلیت اعتماد فرض می‌کند که همگونی در یک نمونه از اجزا آزمون وجود دارد و اگر این فرض نقض شود موجب تخمین نامناسب قابلیت اعتماد می‌گردد. آزمون‌های چندبعدی لزوماً آلفای پایین‌تری از آزمون‌های تک‌بعدی ندارد که این امر مستند شده است؛ بنابراین دیدگاه دقیق‌تر در مورد آلفا این است که نمی‌تواند به‌آسانی به‌ عنوان یک شاخص برای سازگاری درونی یک آزمون تفسیر شود. در نتیجه آلفا باید برای هر یک از مفاهیم نه برای کل آزمون یا مقیاس محاسبه شود. هر قدر شاخص آلفای کرونباخ به یک نزدیک‌تر باشد همبستگی درونی بین سوالات یک پرسشنامه بیش‌تر و در نتیجه پرسش‌ها همگن‌تر خواهند بود. غالباً ضریب آلفای بالای 7/0 مطلوب تلقی می‌شود و در صورت پایین بودن مقدار آلفا بایستی پرسش‌های دارای ناهمگونی زیاد را حذف کرده تا به مقدار مطلوب نزدیک شود(9).