کاربرد و مقایسه الگوی اعتقاد بهداشتی و تیوری رفتار برنامه‌ریزی شده در پیشگویی عوامل مرتبط با استفاده از کمربند ایمنی در رانندگان شهر سبزوار

مقدمه: بعد از بیماری‌های قلبی، حوادث ترافیکی دومین علت مرگ و میر در کشور هستند. در حالی که استفاده از کمربند ایمنی خطر مرگ و میر را حدود 50-41 درصد کاهش می‌دهد، میزان استفاده از کمربند ایمنی در ایران حدود 56-3 درصد گزارش شده است.این مطالعه با هدف تعیین پیشگویی‌کننده‌های استفاده از کمربند ایمنی در رانندگان شهر سبزوار براساس الگوی اعتقاد بهداشتی و تیوری رفتار برنامه‌ریزی شده انجام شد.روش‌ها: در این مطالعه توصیفی–تحلیلی که به صورت مقطعی انجام شد تعداد 340 نفر از رانندگان شهر سبزوار به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای (35×10) انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه‌ای استفاده شد که براساس الگوهای مورد بررسی طراحی و به صورت خود ایفا تکمیل گردید. روایی پرسشنامه از طریق پانل خبرگان و پایایی آن به وسیله آلفای کرونباخ تعیین شد (83-65/0). برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون‌های توصیفی و تحلیلی (ضریب همبستگی پیرسون، آنالیز مسیر مبتنی بر رگرسیون و t test، anova) استفاده گردید.نتایج: میانگین نمره گزارش شده توسط افراد در مورد استفاده از کمربند ایمنی، معادل 63 درصد نمره حداکثر از پرسشنامه بود. اختلاف معناداری در نمره استفاده از کمربند ایمنی بر اساس سطح تحصیلات مشاهده گردید. به طوری که با بالارفتن سطح تحصیلات میزان استفاده از کمربند ایمنی افزایش می‌یافت. همبستگی معناداری بین متغیرهای الگوی مورد بررسی (به جز شدت درک شده) با قصد استفاده از کمربند ایمنی مشاهده گردید(01/0 > p). متغیرهای تیوری رفتار برنامه‌ریزی شده (9/37 درصد) بهتر از متغیرهای الگوی اعتقاد بهداشتی (4/15 درصد) واریانس قصد استفاده از کمربند ایمنی را توضیح می‌دادند. در بین متغیرهای تیوری رفتار برنامه‌ریزی شده و الگوی اعتقاد بهداشتی، اثر مستقیم هنجارهای انتزاعی (313/0=b) و راهنما برای عمل (210/0= b) بیش از سایر متغیرها بود.نتیجه‌گیری: میزان استفاده از کمربند ایمنی در جامعه مورد بررسی در حد متوسط بود که با توجه به آمار بالای مرگ و میر ناشی از وسایل نقلیه در کشور و نقش کمربند ایمنی در کاهش مرگ و میر باید میزان استفاده از آن افزایش یابد. در برنامه‌های آموزشی ارتقادهنده استفاده از کمربند ایمنی، تیوری رفتار برنامه‌ریزی شده بهتر از الگوی اعتقاد بهداشتی می‌تواند به عنوان الگوی نظری برای پیش‌بینی قصد استفاده از کمربند ایمنی به کار رود.