نتایج ارزشیابی‌های دانشجویی: آیا دیدگاه استاد اهمیت دارد؟

یکی از اهداف ارزشیابی استاد در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، ارایه بازخورد مناسب برای اعضای هیات‌علمی است تا زمینه مناسب برای اصلاح روش‌های تدریس و بهبود کیفیت آموزش فراهم گردد(1). با توجه به گسترش سریع ارزشیابی‌های دانشجویی در دو دهه اخیر و استفاده وسیع از نتایج آن در مراکز دانشگاهی، پژوهشگران تلاش کرده‌اند با انجام تحقیقاتی در ارتباط با جنبه‌های مختلف ارزشیابی‌های دانشجویی و بررسی نقش عوامل زمینه‌ای از قبیل رتبه علمی، سابقه، سن و جنس اساتید کیفیت اجرای این فرایند را ارتقا دهند(2). اما علی‌رغم انجام مطالعات متعدد در ابعاد مختلف ارزشیابی‌های دانشجویی، در ارتباط با دیدگاه و نگرش اساتید که بدون حمایت و همکاری آنان ارزشیابی‌های دانشجویی ثمربخش نخواهد بود، تحقیقات بسیار کمی صورت گرفته است(3). و هیچ یک از این تحقیقات نتوانسته است توضیح دهد که چرا برخی از اساتید با ارزشیابی‌های دانشجویی موافق و بعضی دیگر مخالفند. برخی از محققین بیان داشته‌اند اساتیدی که نمره بالایی از دانشجویان دریافت نموده‌اند احساس مثبتی نسبت به ارزشیابی‌های دانشجویی دارند(4). فرانکلین و تیل (franklin & theall) در مطالعه‌ای در دانشگاه بوستون با بررسی اطلاعات و دیدگاه اساتید در باره ارزشیابی‌های دانشجویی و همچنین عملکرد آموزشی اساتید دریافتند که نگرش مثبت نسبت به ارزشیابی‌های دانشجویی با عملکرد بهتر همبستگی دارد(5).با توجه به اهمیت نگرش اساتید نسبت به ارزشیابی‌های دانشجویی در اخذ بازخورد لازم جهت بهبود کیفیت تدریس، مطالعه حاضر بر اساس سوالات زیر طراحی و انجام گرفته است: آیا نمره ارزشیابی اساتیدی که نگرش مثبت یا منفی نسبت به ارزشیابی‌های دانشجویی دارند متفاوت است؟ آیا بین نمره ارزشیابی اساتید با نگرش مثبت و منفی نسبت به ارزشیابی‌های دانشجویی همبستگی وجود دارد؟این مطالعه توصیفی با هدف بررسی نمرات ارزشیابی اساتید با نگرش مثبت و منفی نسبت به ارزشیابی‌های دانشجویی در دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در سال 1389 انجام گرفته است. جامعه مورد بررسی کلیه اعضای هیات‌علمی غیربالینی به تعداد 207 نفر بودند که هر ساله یک نوبت از طریق پرسشنامه مورد ارزشیابی قرار می‌گرفتند. برای گردآوری داده‌ها از دو پرسشنامه نظرسنجی از اساتید در باره ارزشیابی‌های دانشجویی و ارزشیابی استاد توسط دانشجویان استفاده شد. پرسشنامه اول که به منظور بررسی نظرات اساتید به کار گرفته شد با 25 سوال بر مبنای مقیاس 5 درجه‌ای لیکرت از کاملاً موافقم (نمره 5) تا کاملاً مخالفم (نمره 1) تنظیم شده بود. روایی پرسشنامه با مراجعه به کارشناسان آموزش پزشکی مورد تایید قرار گرفت و پایایی آن با استفاده از آزمون ضریب آلفای کرونباخ مشخص گردید(82/0=?). پرسشنامه دوم، پرسشنامه ارزشیابی استاد توسط دانشجویان مشتمل بر 15 سوال پنج گزینه‌ای از بسیار ضعیف تا عالی با مقیاس نمره‌گذاری یک تا پنج بود که توسط دفتر ارزشیابی دانشگاه در جلسات پایانی ترم توسط دانشجویان تکمیل شده و پس از جمع‌بندی، میانگین کل سوالات پرسشنامه به صورت یک نمره به عنوان امتیاز ارزشیابی استاد توسط دانشجویان ثبت می‌گردید. بر اساس نتایج حاصل از پرسشنامه نظرسنجی اساتید نسبت به ارزشیابی‌های دانشجویی، اساتید به دو گروه تقسیم شدند. گروه اول اساتیدی که نمره نگرش آنان نسبت به ارزشیابی‌های دانشجویی مساوی یا بالاتر از 4 بود، به عنوان گروه موافق و گروه دوم اساتیدی که نمره نگرش سنجی آنان نسبت به ارزشیابی‌های دانشجویی مساوی یا پایین‌تر3 بود به عنوان گروه مخالف در نظر گرفته شدند. سپس میانگین و انحراف معیار نمرات ارزشیابی اساتید در دو گروه موافق و مخالف تعیین و مورد بررسی قرار گرفت.میانگین کلی نمره ارزشیابی اساتید موافق نسبت به ارزشیابی‌های دانشجویی 35/0±19/4 و میانگین کلی نمره ارزشیابی اساتید مخالف 38/0±87/3 بود(001/0=p). همبستگی بین نمرات ارزشیابی اساتید و نگرش آنان نسبت به اهداف ارزشیابی‌های دانشجویی نیز از نظر آماری معنادار بود(38/0=r).نتایج مطالعه نشان داد که اساتید موافق با ارزشیابی‌های دانشجویی در مقایسه با اساتید مخالف، نمره ارزشیابی بالاتری از دانشجویان خودشان دریافت نموده‌اند. این یافته با نتایج مطالعات دیگر همخوانی دارد(4،6و7). احتمالاً شیوه تدریس اساتید با نگرش مثبت نسبت به ارزشیابی‌های دانشجویی بهتر و مناسب‌تر بوده است. روش تدریس مناسب و موثر علت اصلی احساس خوب و نگرش مثبت آنان نسبت به ارزشیابی‌های دانشجویی و در نتیجه دریافت نمره بالا از دانشجویان بوده است. این دسته از اساتید به خاطر نگرش مثبت خود بازخورد ناشی از نتایج این ارزشیابی‌ها را جدی گرفته و به خواسته‌های دانشجویان پاسخ مثبت داده و با ایجاد تغییرات مناسب در روش تدریس خود رضایت دانشجویان را به خود جلب نموده‌اند. پژوهشگران معتقدند این دسته از اساتید به خاطر کسب نمرات بالا و نسبتاً مطلوب از دانشجویان، به ارزشیابی‌های دانشجویی خوش بین بوده و انگیزه بیشتری برای پذیرش و به کارگیری نتایج این ارزشیابی‌ها در اصلاح روش تدریس خود دارند(8و9).یافته‌های این مطالعه همچنین بر همبستگی معنادار بین نمرات ارزشیابی اساتید و دیدگاه آنان نسبت به ارزشیابی‌های دانشجویی اشاره دارد. اساتیدی که نمره ارزشیابی بالاتری از دانشجویان دریافت کرده‌اند مخالفت کمتری با ارزشیابی‌های دانشجویی دارند و بر عکس اساتیدی که نمره ارزشیابی کمتری دریافت کرده‌اند مخالفت بیشتری با این ارزشیابی‌ها دارند. به عبارتی می‌توان گفت موافقت و مخالفت اساتید با ارزشیابی‌های دانشجویی با میزان رضایت دانشجویان از عملکرد آموزشی آنان همبسته است. به نظر می رسد رفع مشکلات ارزشیابی‌های دانشجویی و جلب رضایت و اعتماد اساتید می‌تواند گام موثری در استفاده بهینه از نتایج این گونه ارزشیابی‌ها در ارتقای کیفیت تدریس و آموزش اساتید در برداشته باشد.