مروری بر مطالعات آتش‌سوزی در اکوسیستم‌های طبیعی ایران از سال 1377-1402

بررسی اثرات آتش بر ویژگی‏های مختلف اکوسیستم‏ها دارای اهمیت به‌سزایی در مدیریت و به‌کارگیری آن به عنوان یک ابزار مدیریتی است. مقاله حاضر در صدد است تا به جمع‏آوری تمامی مقالات منتشر شده در این پژوهش بین سال‌‌های 1377-1402، علاوه بر دسته‏بندی و جمع‏بندی نتایج آنها، نگاهی به جنبه‏های کمتر دیده شده آن نیز داشته باشد. تمامی مقالات مجله‏ای از دو پایگاه magiran و sid و همچنین مقالات همایشی از سایت civilica جمع‌‌آوری گردید. برای جستجوی مقالات از کلیدواژه «آتش» استفاده گردید. 192 مقاله مجله‏ای و 249 مقاله همایشی انتخاب و بررسی شدند. نتایج نشان داد که 82 تا از مقالات ارائه شده در کنفرانس‌ها (130 مورد) از سال 1391و 85 درصد از مقالات مجله‏ای (82 عدد) از سال 1392 به بعد منتشر شده‏اند. بیشترین میزان انتشار مقالات مجله‏ای مربوط به سال 1395 تا 96 (30 مورد) بود که بیانگر روند رو به رشد و شتابان تحقیقات در این زمینه است. تفکیک استانی انتشار مقالات نیز نشان داد که بیشتر محل تحقیق سه استان شمالی گلستان (27 مورد)، مازندران (23 مورد) و گیلان (13 مورد) است. جنگل با بیش از 70 درصد مقالات، سهم بیشتری در مطالعات آتش دارد. تقسیم‏بندی مقالات در سه گروه تجربی، مدل‌سازی و مروری نیز نشان داد که بیش از 65 درصد مقالات از نوع تجربی بوده است. بررسی دوره زمانی تحقیقات نیز نشان داد که دوره زمانی یکساله (60 درصد)، دو تا سه ساله (23 درصد) و چهار تا ده ساله (15 درصد) دارای بیشترین حجم مقالات بودند و دوره زمانی بلندمدت (بیش از ده سال) تنها محدود به دو مورد مقاله بود. رژیم‌های آتش‌سوزی در حال حاضر به دلیل عوامل متعدد تغییر جهانی، به ویژه تغییرات آب و هوا، استفاده از زمین، و تاثیر مستقیم انسان از طریق اشتعال و سرکوب، در حال تغییر هستند. بنابراین درک بهتر محرک‌ها، الگوها و تاثیرات این رژیم‌های آتش‌سوزی در حال تغییر در حال حاضر و ادامه در آینده بسیار مهم است.

a review of fire studies in iran’s natural ecosystems from 1998- 2023

examining the effects of fire on various ecosystem characteristics is crucial for effective management and for using fire as a management tool. this article aims to compile and review all research articles published on this topic between 1998 and 2023. in addition to categorizing and summarizing the results, it also explores less-studied aspects of fire research. journal articles were collected from the magiran and sid databases, while conference papers were sourced from the civilica website, using the keyword &fire.& a total of 192 journal articles and 249 conference papers were selected and reviewed. the findings show that 82 out of 130 conference papers were published after 2013, and 85% of journal articles (82) were also published post-2013. the highest number of journal publications occurred between 2015 and 2016 (30 articles), indicating a growing and accelerating trend in fire research. a provincial breakdown of the studies revealed that most research was conducted in iran’s three northern provinces: golestan (27 studies), mazandaran (23 studies), and guilan (13 studies). forest ecosystems were the focus of more than 70% of the articles. the articles were categorized into three groups—experimental, modeling, and review—revealing that over 65% of the studies were experimental. in terms of research duration, 60% of the studies were conducted over a one-year period, 23% spanned two to three years, and 15% covered four to ten years. only two articles reported on long-term studies (over ten years). given that fire regimes are changing due to various global drivers, particularly climate change, land use, and human activities like ignition and suppression, it is essential to better understand the drivers, patterns, and impacts of these shifting fire regimes now and in the future.