درآمدی بر ارزیابی راهبردی محیط‌زیستی و کاربرد آن در نظام برنامه‌ریزی کشور

نظام برنامه‌ریزی توسعه کشور ایران با مسایل و موانع بسیار زیادی رو به رو می‌باشد. برنامه‌های پنج‌ساله توسعه و آمایش سرزمین، یکپارچگی و سلسله مراتب لازم را ندارد. در این شرایط، قبل از تعیین پروژه‌ها و در طول پیکربندی سلسله مراتب تصمیم‌گیری (سیاست‌ها، طرح‌ها و برنامه‌ها)، به حفاظت محیط‌زیست توجهی نمی‌شود. در حالی که برنامه‌ریزی بخش محیط‌زیست باید در عین داشتن وحدت با کل نظام برنامه‌ریزی توسعه کشور، در سلسله مراتب تصمیم‌گیری، مستقل مطرح گردد. هدف مطالعه حاضر معرفی فرآیند ارزیابی راهبردی محیط‌زیستی، تعاریف، پیشینه، اهداف، سلسله مراتب، انواع، کاربرد و ابعاد آن به عنوان ابزاری موثر برای توسعه پایدار و در نهایت تبیین جایگاه آن در نظام برنامه‌ریزی توسعه کشور و همچنینروش مورد استفاده، تشریح مبانی نظری و مطالعه مروری می‌باشد. بر اساس مرور مطالعات، فرآیند ارزیابی راهبردی محیط‌زیستی، ابزاری موثر به منظور تکامل راهبردی نظام تصمیم‌گیری، پاسخ به ضعف ارزیابی اثرات محیط‌زیستی و دستیابی به توسعه پایدار می‌باشد. این فرآیند در دو حوزه مهم توسعه بخشی و فضایی کاربرد دارد. بنابراین به کارگیری فرآیند ارزیابی راهبردی محیط‌زیستی باعث انسجام و هماهنگی برنامه‌های پنج‌ساله توسعه و آمایش سرزمین در بخش محیط‌زیست خواهد شد. سرانجام تبیین جایگاه فرآیند ارزیابی راهبردی محیط‌زیستی در نظام برنامه‌ریزی توسعه کشور، می‌تواند در تقویت و تضمین پیوستگی سلسله مراتب تصمیم‌گیری، تعیین شکاف‌های نظام‌ برنامه‌ریزی، افزایش شفافیت، یکپارچگی و پشتیبانی از فرایند برنامه‌ریزی راهبردی و جلوگیری از دوباره‌کاری و نگرش بخشی موثر واقع گردد.