پترولوژی گرانیتوئیدهای الیگوسن قلعه یغمش در غرب استان یزد

توده پلوتونیک منطقه قلعه یغمش در منتها الیه بخش غربی استان یزد و کمربند ماگمایی ارومیه دختر قرار دارد و شامل دیوریت، کوارتز دیوریت، تونالیت، گرانودیوریت و گرانیت به سن الیگوسن می‌شود. عمده سنگ تشکیل‌دهنده منطقه، تونالیت است. ریولیت، ریوداسیت و نیز توف آندزیتی، ریوداسیتی و ریولیتی به سن ائوسن، گدازه‌ها و پیروکلاستیک‌های این منطقه را تشکیل می‌دهد. پلاژیوکلاز، ارتوکلاز، کوارتز، آمفیبول و بیوتیت، کانیهای اصلی، پیروکسن، زیرکن، آپاتیت، اسفن، تورمالین و کانیهای کدر از کانیهای فرعی و نیز کلریت، اپیدوت و کلسیت در شمار کانیهای ثانویه این توده نفوذی است. بر اساس داده‌های پتروگرافی، مینرال‌شیمی و ژئوشیمیایی، توده گرانیتوئیدی مورد بررسی از نوع i (گروه مگنتیت) با ترکیب کالک‌آلکالن و متاآلومین است. محتوای بالای lile (ba، sr، k و cs) و ناهنجاری منفی عناصر گروه hfse (ti،nb ، zr و y) در این سنگها از جمله ویژگیهای ماگماتیسم مرتبط با فرورانش است. بر این اساس، سنگهای گرانیتوئیدی قلعه یغمش دارای یک خاستگاه واحد بوده است و در پهنه فرورانش و در ارتباط با کمانهای آتشفشانی کالک‌آلکالن حاشیه فعال قاره‌ای به‌وجود آمده است. به احتمال زیاد، منشا ماگمای توده مورد بررسی از ذوب‌بخشی آمفیبولیت‌های پوسته زیرین (و احتمالاً مواد رسوبی پوسته) است و تبلور تفریقی مذاب در سطوح بالاتر پوسته، تنوع سنگ‌شناسی این توده را سبب شده است. به‌نظر می رسد ماگمای بازیک حاصل از ذوب گوشته که در پوسته جای گزین شده، گرمای لازم برای ذوب پوسته را فراهم کرده است. شواهد صحرایی (وجود انکلاوهای میکروگرانولار مافیک با مرزهای مشخص) و یافته‌های پتروگرافی نظیر تشابه کانی شناسی انکلاو و سنگ میزبان، آپاتیت‌های سوزنی، حواشی تحلیل رفته کانیهایی همچون آمفیبول و پلاژیوکلاز و فراوانی بیشتر بیوتیت و هورنبلند در انکلاو نسبت به سنگ میزبان می تواند بیانگر وقوع پدیده اختلاط ماگماهای اسیدی و بازیک در تشکیل این توده باشد. توده پلوتونیکی قلعه یغمش با استفاده از نمودار sio2 در برابر p2o5 در محدوده دمایی کمتر از °c800 تا کمی بیشتر از °c850 متبلور شده است.