بررسی تیپ و خاستگاه کانه زایی آهن در رخداد معدنی مسگر، جنوب زنجان، با استفاده از داده های سنگ شناسی، کانی شناسی و زمین شیمیایی

رخداد معدنی آهن مسگر در گوشه شمال باختری پهنه ایران مرکزی و در فاصله 115 کیلومتری جنوب زنجان قرار دارد. در این محدوده، واحدهای رسوبی و آتشفشانی- آذرآواری میوسن رخنمون دارند. کانه زایی آهن به‌صورت رگه ای و عدسی‌شکل درون و در مرز واحدهای آذرآواری (کمر پایین) و گدازه های آندزی بازالتی (کمر بالا) رخ داده است. نتایج مطالعات سنگ نگاری گدازه های آندزی-بازالتی نشان می دهد که بافت غالب در این سنگها پورفیریتیک با درشت‌بلورهای پلاژیوکلاز (گاهی تا اندازه 3 میلی متر) و پیروکسن در یک زمینه شیشه ای تا ریزبلور است. براساس مطالعات زمین شیمیایی، این گدازه ها مربوط به محیطهای حاشیه فعال قاره ای بوده و ماهیت کالک آلکالن دارند. کانه زایی آهن در این منطقه به‌صورت رگه ای و سیمان بِرش های گرمابی رخ داده و بافت کانسنگ از نوع رگه ای، رگه‌چه ای، توده ای، بِرشی، خُرد‌شده و دانه راکنده است. مهمترین کانی موجود در این رخداد معدنی، هماتیت است که با میزان اندکی مگنتیت و کالکوپیریت همراهی می شود. گوتیت در اثر فرآیندهای سوپرژن تشکیل شده است. کوارتز و کلریت، کانیهای باطله را در رخداد معدنی مسگر تشکیل می دهند. بافتهای مهم این کانیها شامل رگه ای، رگه‌چه ای، گل کلمی، کوکاد و پوسته ای هستند. دگرسانی گرمابی به بخشهای سیلیسی و کلریتی‌شده پهنه های کانه دار محدود می شود. در خارج از پهنه‌های کانه دار، دگرسانی به‌صورت سریسیتی و کلسیتی- کلریتی‌شدن گدازه های آندزی بازالتی میزبان رخ داده است. بررسی الگوی رفتاری عناصر نادر خاکی در پهنه‌های کانه دار و سنگهای میزبان، بیانگر تهی شدگی مشخص (به‌جز عنصر ce) در میزان این عناصر در پهنه‌های کانه دار است. کاهش در میزان عناصر نادر خاکی سبک نسبت به عناصر نادر خاکی سنگین بیشتر مشهود است. این امر بیانگر میزان بالای واکنش بین سیالات کانه زا و سنگ میزبان در مسگر می باشد. مقایسه ویژگیهای زمین شناسی، کانی شناسی، زمین شیمیایی و ساخت و بافت ماده معدنی در رخداد معدنی مسگر با تیپ های مختلف کانسارهای آهن نشان می دهد، کانه زایی آهن در مسگر در ابتدا به صورت آتشفشانی- رسوبی تشکیل شده و سپس تحت تاثیر سیالات گرمابی به صورت رگه ای تمرکز دوباره یافته است.