زمین شناسی، دگرسانی، سن‌سنجی و پتروژنز توده های نفوذی منطقه اکتشافی هلاک آباد (شمال شرق ایران)

منطقه اکتشافی هلاک آباد در شمال شرق پهنه ایران مرکزی (پهنه ساختاری سبزوار) قرار دارد. در این پژوهش تکامل ژیوشیمیایی، سن و منشا بخشی از کمان ماگمایی (توده های نفوذی) شمال شرقی ایران در منطقه هلاک آباد (خراسان رضوی) مورد مطالعه قرار گرفته است. رخنمونهای سنگی به‌ترتیب سن نسبی شامل سنگهای آتشفشانی با سرشت داسیت، آندزیت و بازالت، سنگهای رسوبی آهکی، سنگهای درونی شامل دیوریت، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت، کوارتز مونزونیت، گرانودیوریت و گرانیت و واحدهای رسوبی آهک، ماسه سنگ و کنگلومراست. پذیرفتاری مغناطیسی توده های گرانیتوییدی بیش از si 5- 10× 100 است، لذا متعلق به سری مگنتیت (اکسیدان) هستند. ماگماتیسم یادشده به‌طور عمده در قلمرو پتاسیم پایین (سری تولییتی) و متاآلومین قرار می گیرند. مقادیر عناصر ti, nb, th, zr در مقایسه با n-morb کاهیدگی نشان می دهند. الگوی عناصر کمیاب روند تقریباَ مسطحی را نشان می دهند. سن توده گرانودیوریتی بر اساس سن سنجی اورانیوم سرب زیرکن 8/1± 7/99 میلیون سال (کرتاسه میانی) است و نسبت 87sr/86sr اولیه آنها 7047/0 است. داده های ترکیب ژیوشیمیایی و نسبتهای ایزوتوپی 87sr/86sr اولیه نشان‌دهنده ماگماتیسم مرتبط با قوسهای آتشفشانی و زون فرورانش در این منطقه است. ماگماتیسم مورد مطالعه با ویژگیهای محتوای بالای na2o (7-3 %)، مقدار کم k2o (12/0-1 %)، مقدار بالای cao (4 تا 7/5 %)، مقدار کم rb (1 تا 20 پی پی ام)، محتوای کم ree (کمتر از 40)، نسبت بالای ba/nb، نسبت sm/yb کمتر از 2، مقدار (la/yb)n کمتر از 2، میزان ایزوتوپ اولیه 87sr/86sr کمتر از 7045/0 و میزان ?nd اولیه 5/4+ ویژگیهای غیر گرانیتوییدهای معمول زون فرورانش را نشان می دهد. ویژگیهای ژیوشیمیایی و پترولوژیکی نشان‌دهنده ذوب در فشار نسبتاٌ کم (عمق کم) است. شواهد نشان‌دهنده آن است که تشکیل این توده گرانیتوییدی نیازمند یک ناحیه فرافرورانش است.