سن سنجی U-Pb زیرکن، ژیوشیمی ایزوتوپ های Rb-Sr و Sm-Nd و پتروژنز توده‌های گرانیتوییدی منطقه اکتشافی کجه، شمال‌باختر فردوس: شاهدی بر ماگماتیسم کرتاسه پسین در بلوک لوت

200545توده های گرانیتوییدی منطقه کجه در شمال‌باختر فردوس، با ترکیب دیوریت، مونزودیوریت، مونزونیت، مونزوگرانیت، سینوگرانیت و گرانیت، با ماهیت کالک آلکان و پتاسیم بالا، ویژگیهای ژیوشیمیایی عناصر کمیاب و نادر خاکی مشابه زون های فرورانش متعلق به تیپ i دارند. این توده ها اغلب مربوط به سری اکسیدان بوده و تنها یک توده مربوط به سری احیایی در منطقه برون‌زد داشته و ویژگیهایی از تیپ s را نشان می دهد. سه نمونه از واحدهای گرانیتوییدی منطقه به‌روش u-pb زیرکن سن سنجی شده اند. از نظر سنی، توده های نفوذی منطقه متعلق به کرتاسه پسین هستند. گرانیت پورفیری با سن 3/1 ± 2/84 میلیون سال (آشکوب سانتونین) قدیمی ترین توده و بعد از آن توده بیوتیت هورنبلند مونزوگرانیت با سن 4/1 ± 8/70 میلیون سال (آشکوب کامپانین) و جوانترین آنها، توده هورنبلند کوارتز دیوریت با سن 1± 9/67 میلیون سال (آشکوب ماستریشتین) است. نسبتهای 87sr/86sr و 143nd/144nd اولیه و ?ndi برای توده گرانیت پورفیری به‌ترتیب برابر 708080/0، 512129/0 و 81/7- است. همین نسبتها برای توده بیوتیت هورنبلند مونزوگرانیت 706125/0، 512416/0 و 55/2- و برای توده هورنبلند کوارتز دیوریت 707491/0، 512221/0 و 43/6- است. با توجه به مجموعه اطلاعات ژیوشیمیایی و ایزوتوپی، سه گروه سنگی با ویژگیهای متفاوت و منشا متفاوت در منطقه قابل تمایز است. دسته اول، گرانیت پورفیری (قدیمی ترین توده) که احتمالاً منشا پوسته ای داشته و دسته دوم مونزونیت ها و مونزودیوریت ها و دسته سوم دیوریت ها که احتمالاً منشا گوشته‌ای داشته و با توجه به متفاوت بودن منشا و عمق تشکیل و جای‌گزینی این توده ها، نسبتهای متفاوتی از آلایش را تحمل نموده اند. توده‌های نفوذی منطقه در مقایسه با دیگر توده های کرتاسه پسین بلوک لوت در منطقه بزمان و گزو از میزان بالاتری i(87sr/86sr) برخوردار بوده و نسبت به منطقه بجستان، این میزان در سنگهای منطقه کمتر است. توده گرانیت پورفیری منطقه از نظر پتروشیمی، شباهت فراوانی به سنگهای منطقه بجستان داشته، ولی از نظر سنی حدود 10 میلیون سال قدیمی‌تر است. دو گروه دیگر توده های منطقه نیز از نظر ژیوشیمی و منشا به منطقه بزمان و گزو شباهت دارند، با این تفاوت که به نظر می رسد میزان آلایش بیشتری را متحمل شده‌اند.