دگرسانی، کانی سازی، زمین‌ شیمی و مطالعه سیالات درگیر در معدن فیروزه، شمال‌ غرب نیشابور

معدن فیروزه در شمال‌‌غرب نیشابور و در شرق کمربند ماگمایی قوچان سبزوار قرار دارد و از نظر ساختاری جزو بخش غربی زون بینالود است. زمین‌شناسی این منطقه متشکل از گدازه و پیروکلاستیک ‌هایی با سن پالئوسن ائوسن است که توده ‌های نفوذی نیمه‌عمیق با سن ائوسن میانی در آنها نفوذ کرده اند. مهم‌ترین دگرسانی‌هایی که واحدهای آتشفشانی و نفوذی منطقه را تحت تاثیر قرار داده شامل سیلیسی، آرژیلیک و کربناتی است. کانی سازی در سطح و تونل‌‌ها در درز و شکستگی‌‌ها اغلب به شکل‌های افشان، استوک ‌ورک، رگه ‌رگه‌چه و برش گرمابی دیده می ‌شود. کانی‌های اولیه شامل اسپکیولاریت، مگنتیت، پیریت، کالکوپیریت و بورنیت و کانی‌های ثانویه شامل هماتیت، آلونیت، کوولیت، فیروزه و لیمونیت هستند. اکتشافات ژئوشیمیایی، ناهنجاری‌های عناصر مس (تا ppm 1074)، طلا (تا ppb 699)، آهن (تا 30 درصد)، سریم (تا ppm 464)، لانتانیم (تا ppm 227)، اورانیوم (تا ppm 243) و کبالت (تا بیش از ppm 10000) را نشان می‌دهد. بر مبنای بررسی‌های سیالات درگیر، دمای تشکیل کانسار بین 147 تا 278 درجه سانتی‌گراد با میانگین 203 درجه سانتی‌گراد بوده و از محلولی شامل نمک‌های kcl، cacl2، mgcl2 و nacl با درجه شوری بین 5.56 تا 17.08 درصد وزنی معادل نمک طعام به‌وجود آمده است. فرایند اختلاط بین محلول ماگمایی گرم و شور با محلول سرد و کم‌شور جوی و نیز فرایند جوشش توانسته است باعث ته‌نشینی عناصر شود. این کانسار منشا ماگمایی گرمابی دارد و مرتبط با فعالیت‌های ماگماتیکی ترشیری وابسته به زون فرورانش ورقه اقیانوسی نئوتتیس سبزوار به زیر صفحه توران است. بررسی‌های زمین‌شناسی، دگرسانی، کانی‌سازی، ژئوشیمی، ژئوفیزیکی و سیالات درگیر در معدن فیروزه نیشابور نشان‌دهنده حضور کانی ‌سازی بزرگی از نوع اکسید آهن مس طلا اورانیوم عناصر نادر خاکی سبک مشابه با بخش هماتیت‌ غالب کانسار iocg المپیک دم است.