مطالعات پترولوژی، ژئوشیمی و جایگاه زمین‌ ساختی مجموعه ماگمایی مولد کانسار اسکارن آهن تخت، شمال‌ شرق همدان

مجموعه ماگمایی و کانسار آهن تخت در شمال‌شرق شهر همدان و در شمال کمربند ماگمایی ارومیه دختر قرار دارد. این مجموعه شامل سنگ‌های آتشفشانی درونی است که سنگ‌های آتشفشانی از داسیت، ریوداسیت، تراکی‌آندزیت و سنگ‌های آذر‌آواری (توف و آگلومرا) تشکیل شده‌اند و سنگ‌های درونی به‌طور غالب عبارتند از: گرانودیوریت و دیوریت آنکلاو‌دار و به‌مقدار کمتر گابرو. نفوذ توده‌های درونی یادشده به‌درون آهک کرتاسه، کانی‌سازی آهن اسکارن کلسیک را سبب‌شده است. سنگ‌های آذرین درونی اغلب از نوع متاآلومین و گروه کالک‌آلکالن هستند. نسبت‌های sr/nd، nb/la و th/u نشان می‌دهد گرانودیوریت اغلب از ذوب پوسته قاره‌ای شکل‌گرفته است و آنکلاو‌ها بیشتر منشا ماگمای مافیک جبه‌ای را نشان می‌دهند. نمودارهای عنکبوتی عناصر کمیاب و ree در نمونه‌ها دارای آنومالی منفی nb, sr, ti, p و eu و آنومالی مثبت در th, k, yb و rb بوده که بیانگر نقش مواد جبه‌ای و پوسته‌ای در منشاگیری ماگماست. ویژگی‌های هم‌زمان گرانیتوئیدهای i و a و نیز ویژگی ماگماتیسم درون و حاشیه قاره نشان می‌دهد، ماگمای تخت هیبریدی است و امکان حضور هم‌زمان مذاب‌های گوشته‌ای و پوسته‌ای وجود دارد (سطح بالایی از liles وhfses). سن‌سنجی upb زیرکن برای توده گرانودیوریتی، سن 0.2 ± 16.8 میلیون سال (دوره میوسن) را نشان می‌دهد. در مجموعه ماگمایی تخت مقادیر ایزوتوپ اولیه 87sr/86sr بین 0.70678 تا 0.70778 در هزار است و مقدار εnd نیز مقادیر منفی داشته و بین 0.79398 تا 5.83370 هستند. ویژگی‌های ایزوتوپی sr و nd نشان از منشاگرفتن مجموعه ماگمایی تخت از پوسته اقیانوسی شکسته‌شده همراه با آلایش پوسته قاره‌ای در مرحله پس از برخورد است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد برخورد صفحه عربی و ایران قبل از میوسن رخ‌داده و ماگماتیسم در کمربند ماگمایی ارومیه دختر بعد از بسته‌شدن نئوتتیس نیز ادامه داشته است؛ به‌طوری‌که بررسی‌های ایزوتوپی، سن‌سنجی و ژئوشیمیایی منطقه مورد بررسی که بخشی از کمربند ارومیه دختر شمالی محسوب می‌شود، بیانگر این موضوع است.