مجاز از دیدگاه بلاغت

مجاز مهم ترین مبحث در علم بیان و به تعبیر بعضی از دانشمندان، بلاغت همه علم بیان است.در منابع بلاغی بخشی از آن - که مجاز مفرد باشد - در علم بیان و بخشی از آن -که مجاز مرکب باشد- در علم معانی مطرح می شود.مجاز مفرد بیشتر وجه معنی شناسی دارد و جنبه تخیل آن کمتر است اما مجاز مرکب -که در بحث مجاز در کتاب های بلاغت کمتر بدان توجه می شود وجه شاعرانگی و تخیل قوی دارد.در این مقاله بی آنکه به بعضی از جزییات پرداخته باشیم کوشیده ایم تا بر اساس مهم ترین منابع قدیم و جدید بلاغت مباحث اصلی مربوط به مجاز مفرد و مرکب را به اختصار یک جا جمع کنیم تا شاید در آینده، بلاغت نویسان ما با تجدید نظر در شیوه تدوین مباحث علم بلاغت، مجاز را به دیدی کلی تر بنگرند و به جنبه‌های تخیلی و شاعرانه مجاز بیشتر توجه کنند؛ زیرا در کتاب‌های کنونی - به تبع از بعضی منابع قدیم - بیشتر بر بحث معنی شناسی آن تاکید می شود.