مطالعه تطبیقی موتیو «خط» در دیوان نظیری و غزل های صایب

یکی از عناصر خیال آفرین و معنی ساز در شعر شاعران طرز نو یا سبک هندی، موتیوها هستند. واژگان کلیدی معنی آفرینی که در مرکز شبکه های زبانی قرار می-گیرند و با ارتباط مفهومی و زبانی با واژگان یک مجموعه، ضمن استفاده از صنعت مراعات نظیر با شبکه تداعی های زبانی، مفاهیم دقیق و باریکی می آفرینند که در پیشبرد گفتمان معنایی شاعر با مخاطب، بخصوص در غزل بسیار موثر است. در دیوان نظیری نیشابوری برخی واژگان و ترکیب های وصفی و اضافی، از دایره معناهای عادی و قاموسی خود خارج شده و با قرار گرفتن در مرکز شبکه های زبانی به شاعر مدد رسانده اند تا ضمن پدید آوردن تصاویر خیال بدیع و نو مفاهیم ذهنی خود را نیز به خواننده منتقل کند. مثلاً واژگانی مثل سپهر با 51 مورد استفاده یا خط با 74 مورد و خاک با 166 و کعبه با 125 بار کاربرد در معنی سازی های شاعرانه به نظیری مدد رسانده اند. در این مقاله ضمن اشاره به برخی موتیوهای غزل های نظیری کاربرد بن-مایه و موتیو خط در غزل های نظیری و صایب با هم مقایسه شده اند.