تحلیل فضاهای ذهنی در ادبیات داستانی کودکان به زبان فارسی: رویکرد شناختی

این پژوهش با رویکرد زبان‌شناسی شناختی، فضاهای ذهنی در داستان‌های کودکانه تالیف‌شده به زبان فارسی را مورد بررسی قرار داده است. زبان‌شناسی شناختی شاخه جدیدی از علم زبان‌شناسی است که از دهه 1970 ایجاد شده است. در این رویکرد، زبان منعکس‌کننده الگوهای فکری و مطالعه آن به معنای مطالعه الگوهای مفهوم‌سازی است. آنچه زبان‌شناسی شناختی را از رویکردهای دیگر زبان‌شناسی متمایز می‌کند، این است که فرض می‌شود زبان ویژگی‌های بنیادین و جزئیات طراحی ذهن بشر را می‌نمایاند. هدف این تحقیق، یافتن ساختارهای ذهنی و مفاهیم بنیادینی است که نویسندگان فارسی‌زبان، داستان‌های کودکانه را بر پایه آن‌ها بنا می‌کنند. داده‌ها به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده‌اند. به‌این‌ترتیب که پس از مطالعه متن پنجاه داستان کودک، پنج نمونه به‌شیوه تصادفی انتخاب و به‌روش توصیفی - ‌تحلیلی، در چارچوب نظریه فضاهای ذهنی فوکونیه (1997) تحلیل شده است. نتایج نشان می‌دهد که فضای پایه در داستان‌های بررسی‌شده، بر مفهوم «تنهایی» بنا شده‌اند و بر این پیش‌فرض استوار است که گرفتار شدن در تنهایی، معضلی همراه با رنج و اندوه بی‌اندازه است. به عبارت دیگر، تنهایی به‌عنوان مفهومی دارای بار معنایی منفی معرفی شده است که فضاهای ذهنی بعدی را درجهت فاصله گرفتن از آن می‌پروراند. به‌طور کلیشه‌ای، مواجهه‌ شخصیت‌های داستانی با این معضل به‌طور غیرارادی و برخلاف میل آن‌ها بوده است، برای برون‌رفت از وضعیت موجود تلاش می‌کنند و درنهایت بر آن غلبه می‌کنند. داستان‌های بررسی‌شده حاوی پیام اخلاقی جمع‌گرایی و همنوع‌دوستی است و فضاهای ذهنی ایجادشده، مخاطب کودک را به‌سوی احساس توانمندی در روابط اجتماعی سوق می‌دهند. نتایج می‌تواند برای نویسندگان و ویراستاران کتاب‌های کودکان کاربرد داشته باشد.

analysis of mental spaces in persian children stories: a cognitive approach

this article aims to study mental spaces in persian children stories within a cognitive linguistic framework. as a new branch of the linguistics, cognitive linguistics was established in 1970s. in this approach, language is considered as a reflection of thought, and studying language patterns maps conceptualization. cognitive linguistics is distinguished from the other branches of the discipline by the presupposition that language represents fundamental features and the detailed mapping of human mind. the main purpose of this study is to find mental structures and fundamental concepts on which persian authors of children books base their stories. to conduct the research, data was gathered through library resources and, from a corpus of fifty children stories, five stories were accidentally selected and analyzed descriptively within gilles fauconnier’s (1997) mental spaces framework. findings show that base space in the selected stories is constructed on the concept of “loneliness” and presupposes that being trapped in loneliness is a problem with endless pain and sorrow. in other words, loneliness has been represented as a negative concept so that the next mental spaces be distanced from it. stereotypically, fictional characters face this problem involuntarily, try to get out of it, and finally gain victory. the works under study in this research contain the message of collectivism and philanthropy, and the created mental spaces lead children audience to a sense of empowerment in social relations. the findings of this study can be useful both for authors and editors of children stories.