بررسی و تحلیل انسجام گفتمان عاطفی هجران در شعر «ای ساربان منزل مکن جز در دیار یار من...» امیر معزّی

مطالعه‌ گفتمان ادبی از دیدگاه نشانه‌معناشناسی، افق جدیدی را برای درک و تحلیل و پیچیدگی های زبان شعر غنایی و مفاهیم بنیادین موجود در آن گشوده است. از دستاوردهای مهم نشانه‌معناشناسی این است که دریابیم دیگر سخن ادبی را نمی توان به واژه ها و جمله ها محدود کرد و غالب فرایندهای ادبی از مرز جمله درمی گذرند و به گسترۀ بزرگ تری به نام گفتمان می‌رسند؛ بنابراین حتی برای درک درست واژه هایی چون «عشق» و «هجران» که از مفاهیم بنیادین شعر غنایی فارسی به شمار می روند، باید این واژه ها و سایر واژه های مرتبط با آن را در پیوند با کلیت گفتمان مربوط‌به آن مطالعه کرد. گفتمان عاطفی یکی از حوزه های اصلی بیان احساس در شعر به شمار می رود. ازآنجاکه شکل گیری گفتمان عاطفی هر شعر با انتخاب واژه ها آغاز می شود، در این مقاله با روش توصیفی‌ - تحلیلی کوشش شده است سازوکار تولید و دریافت معنا براساس شبکۀ واژگانی و فرایندهای عاطفی آن در شعر بررسی شود؛ بدین منظور به‌صورت موردی، شعر غنایی امیر معزی با مطلع «ای ساربان منزل مکن جز در دیار یار من...» انتخاب شده و سپس به چگونگی مفهوم «هجران» با عناصر عاطفی گفتمان، همچون: «جسمانه»، «صحنه‌پردازی عاطفی»، «اتصال و انفصال گفتمانی» و ...، پرداخته است. نتایج نشان می‌دهد که چگونه در تحلیل این شعر مفهوم بنیادین هجران به‌عنوان هستۀ اصلی، مسیر گفتمانی را طی می‌کند و بر همۀ عناصر گفتمان عاطفی از قبیل: نقشِ جسم‌ادراکی، صحنه‌پردازی عاطفی، اتصال و انفصال گفتمانی، چشم‌انداز یا دورنماسازی، نقشِ افعال موثر و نقش آهنگ و نمود سایه می‌افکند و سبب انسجام گفتمان عاطفی می‌شود. همچنین با در نظر گرفتن مفهوم بنیادین و شبکه واژگانی و عناصر دخیل در فرایند عاطفی می توان عاطفه را در شعر غنایی به‌صورت روشمند مورد تحلیل، بررسی و حتی ارزیابی قرار داد.

an analysis of the coherence of emotional discourse of parting (hijrān) in amir moezi’s “thou cameleer! take not shelter...”

the study of literary discourse from semio-semantic point of view has opened a new horizon for understanding and analyzing the complexities of the language of lyrical poem and its fundamental concepts. one of the most important achievements of semio-semantics is to acknowledge that literary speech is no longer considered as bound to words and sentences and that most of the literary processes go beyond the boundary of sentence into a larger totality called discourse. therefore, even for an accurate and thorough understanding of the words like ‘love’ and ‘parting,’ which are among the fundamental concepts of persian lyrical poem, we need to study these words and other related terms in association with relevant discourse totality. emotional discourse is considered as one of the main domains of expressing feeling in poetry. since the formation of emotional discourse in every poem begins with diction, this analytical – descriptive research initially investigates the mechanism of the production and perception of meaning, based on the lexical network and its emotional processes in poetry. in doing so, to show the emotional discourse in poetry, this article focuses on the lyrical poem “thou cameleer! take not shelter...” (ey sārebān manzel makon …) by amir moezi to deal with the meaning of parting (hijrān) in association with the emotional elements of discourse such as body proper, emotional scenery, discourse disconnection and connectivity. the results of the analysis shows that the fundamental meaning of parting in this poem becomes the core concept, overshadowing all the elements of emotional discourse such as body proper, emotional scenery, discourse disconnection and connectivity, perspective as well as the role of affective verbs, rhythm, and manifestations to reinforce discourse coherence. also, by considering the relationship between fundamental concepts and lexical network and the elements involved in the emotional process, it is possible to methodically analyze and evaluate emotions in lyrical poetry.