استعاره‌های مفهومی دلیری درکلام و تصویر شاهنامۀ طهماسبی

دلیری در شاهنامه مفهومی بنیادین و گسترده‌ است و با مفاهیم دیگری چون خرد، نجابت، جنگاوری، شجاعت، نام و... هم‌بسته است. این مقاله درصدد است تا چگونگی بیان مفهوم دلیری را در دو حوزه زبان و تصویر در شاهنامه بررسی کند. فردوسی برای تبیین مفهوم دلیری در شعر از چه استعاره‌های مفهومی مدد جسته است و هنرمند نگارگر چه تمهیداتی را برای تصویرسازی این استعارات به کار برده است؟ آیا سعی کرده تا تنها به متن وفادار باشد یا برای بیان این مفهوم به خلاقیت‌هایی دست زده است؟ در این پژوهش دیدگاه استعاره‌های مفهومی جرج لیکاف و مارک جانسون به‌عنوان چارچوب نظری تحقیق انتخاب و نگاره‌ها نیز از شاهنامۀ طهماسبی انتخاب شده است و تحلیل نگاره‌ها براساس روش نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر (کرس و ون لیوون) صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نگارگر علاوه‌بر استفاده از قراردادهایی چون عناصر نما، همچون ظاهر کنشگر، ترکیب‌بندی، ارزش اطلاعات، قاب‌بندی و نشان‌داری، از عناصری اجرایی، چون حضور مشارکت‌کنندگان، مقتضیات صحنه و انواع بردار در ایجاد کنش و همچنین از عناصر ارتباطی مثل زاویه دید، فاصله و تماس برای به تصویر کشیدن استعاره‌های مفهومی دلیری استفاده کرده است. در بعضی از این تصاویر نگارگر به ابداعاتی در بازنمایی این استعاره‌ها دست زده که گاهی هم‌راستا با کلیت داستان است و گاهی بدون توجه به داستان. تمهیداتی چون نشانداری یا ترکیب‌بندی و قاب‌بندی که در جهت افزون‌سازی و تشدید معنای استعاره‌های پهلوانی در نگاره‌ها به کار برده است.

the conceptual metaphor of valor in the language and imagery of the houghton shāhnama

in shāhnama, valor is a fundamental and extensive concept, interlinked with other notions such as wisdom, nobility, warriorship, courage, and reputation. this article aims to examine how the concept of valor is linguistically and visually expressed in shāhnama; what conceptual metaphors has ferdowsi employed to elucidate the concept of valor in his poetry, and what techniques has the miniature artist utilized to visualize these metaphors? has the artist merely adhered to the text or employed creative approaches to convey this concept? to answer these questions, the research adopts george lakoff and mark johnson’s conceptual metaphor theory as its theoretical framework. the miniatures are selected from the houghton (tahmāsebi) shāhnama, and their analysis is conducted using kress and van leeuwen’s social semiotic approach to visual analysis. the findings indicate that, in addition to employing conventional elements such as the appearance of actors, composition, information value, framing, and salience, the miniature artist has utilized elements of performance like participant presence, scene requirements, and vector types to create action. furthermore, relational elements such as point of view, distance, and contact have been used to depict conceptual metaphors of valor. in some of these images, the artist has been innovative in representing these metaphors, sometimes aligning with the overall narrative and sometimes diverging from it. techniques such as salience, composition, and framing have been employed to augment and intensify the meaning of heroic metaphors in the miniatures.