نقد زبانی و بلاغی شعر ناصر بخارایی

برخی از محقّقان، ناصر بخارایی را شاعری خوشگو با زبانی فصیح و الفاظی منتخب و استادانه دانسته‌اند. وی که در قرن هشتم هجری در بخارا می‌زیست، قصیده و غزل را به سبک شاعران عراقی می‌سروده است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که آرای صاحب‌نظران دربارۀ فصاحت و سلاست کلام او، تا چه اندازه درست است. از همین رو، در تحقیق‌ حاضر، به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، بلاغت و زبان شعر وی بررسی و تحلیل می‌شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در حوزۀ زبانی می‌توان ‌مواردی همچون کاربرد نادرست برخی ترکیبات و تعبیرات، حذف بدون قرینۀ واژه‌ها، تعقید لفظی و مواردی از مخالفت قیاس نحوی را ذکر کرد که موجب ابهام و سستی کلام او شده است. در محور بلاغی ‌هم، ادّعای برخی تناسبات دور از ذهن و توجیه‌ناپذیر میان عناصر مختلف، موجب شده پاره‌ای غلط‌های مفهومی به حوزۀ ‌معانی و تصاویر شعر وی وارد شود. در مجموع باید گفت شواهد زیادی را می‌توان در شعر او سراغ گرفت‌ که با معیارهای فصاحت و بلاغت مطابقت ندارد. با وجود این‌ها، باید گفت شاعر توفیق یافته از یک سو ترکیبات فعلی متعدّدی را ابداع کند و از سوی دیگر، برخی عبارت‌ها و ترکیب‌های آشنا را در معانی تازه‌ای به خدمت گیرد و از این طریق توانسته تا حدودی موجب برجستگی و غنای مضامین کلامش شود.

linguistic and rhetorical criticism of nasser bukharayi’s poetry

some researchers have considered nasser bukharayi as a poet of appealing speech, using an eloquent language with selected masterful words. as a poet living in bukhara in the 8th century ah, he wrote odes and ghazals in the style of iraqi poets. this research seeks to answer the following question: to what extent are the experts’ opinions about the eloquence and smoothness of his speech correct? therefore, in the present study, the rhetoric and language of his poetry are examined and analyzed in a descriptive-analytical manner. in the linguistic domain, the results show incorrect use of some combinations and interpretations, catalexis, verbal abstruseness and contradictions in syntactic analogy, causing ambiguity and weakness of his speech. rhetorically, some far-fetched and unjustifiable congeries among different elements are responsible for conceptual mistakes in the meaning and images of his poetry. in general, much evidence could be found in his poetry, which do not correspond with the standards of eloquence. nevertheless, the poet’s success in inventing various verb combinations on the one hand and employing familiar phrases and combinations to reflect new meanings on the other hands enabled him to enrich the themes of his speech to some extent.