سبک شناسی منطق الطیر عطار، بر اساس آرای هلیدی

فرانقش‌ها یکی از اصطلاح‌های مهم در زبان‌شناسی نقش‌گراست که هلیدی آن را مطرح کرده است. فرانقش‌ها ابزاری مناسب جهت بررسی جهان‌بینی شاعر و گفتمان‌های موجود در یک متن و نیز یکی از ابزارهای ادبی و بلاغی در شناخت زبان رمزی و تمثیلی شاعر-عارفانی چون عطّار است که به‌وسیلۀ آن می‌توان به تبیین هرچه بهتر مفاهیم پیچیدۀ عرفانی پرداخت؛ از این رو، با روش توصیفی- تحلیلی درصدد هستیم تا از میان فرانقش‌هایی که هلیدی در دستور نظام‌مند خود مطرح کرده است، به بررسی مسئله فرانقش‌های اندیشگانی و بینافردی در منطق‌الطّیر عطّار بپردازیم. از میان بندهای مختلف، به بررسی 2900 بند در منطق‌الطّیر پرداخته‌ایم. نتایج تحقیق بیانگر آن است که از میان شش فرایند اندیشگانی، فرایند مادّی بیشترین بسامد و فرایند رفتاری کمترین بسامد را در این منظومه داراست. فرایندهای مادّی تاثیر بسزایی در تصویرسازی مراحل سیر و سلوک در منطق‌الطّیر دارد. از میان فرایندهای مادّی، فرایند عینی بیشترین بسامد و فرایند غیرارادی کمترین بسامد را داراست. در فرانقش بینافردی، بسامد زیاد وجه اخباری، بیانگر پایبندی شاعر به حقیقت گزاره‌هاست. با بررسی‌های به‌عمل‌آمده، اغلب بندها دارای قطبیت مثبت‌اند. از میان ادات، ادات کیفی که بیانگر یک عقیده، جهت‌گیری، توصیف و توجیه ادّعایی هستند، بسامد فراوانی در منطق‌الطّیر دارد؛ از این رو، با کاربست فرانقش‌های هلیدی می‌توان به تشخّص سبکی عطّار از دیگر شاعران دست یافت.

the stylistics of attār’s the conference of the birds based on halliday’s functional linguistics

in michael halliday’s systemic functional linguistics, metafunction is a suitable tool for examining the worldview and the discourses in a text.  it is also one of the literary and rhetorical tools which can best help to explain the symbolic and allegorical language as well as the complex concepts of a poet-mystic such as farid-al- din attār nishābūrī. therefore, among metafunctions proposed by hallidays’ in his systematic order, this study examined ideational and interpersonal metafunctions in attār’s the conference of the birds (manteq-al-tayr-e), using a descriptive-analytical method. a number of 2900 verses in the conference of the birds were selected and analyzed. the results of the research show that among the 6 ideational metafunctions, the material process has the highest frequency and the behavioral process has the lowest frequency in this work. material processes play a significant role in concretizing the spiritual evolution illustrated in the conference of the birds. among the material processes, the objective and involuntary processes respectively show the highest and the lowest frequency. in the interpersonal metafunction, the high frequency of the statements indicates the poet’s adherence to the truth of the propositions. as the study demonstrates, most verses have a positive polarity. qualitative terms that express an opinion, orientation, description and justification of a claim, have a high frequency. hence, employing halliday’s metafunctions, it is possible to recognize how attār stands out from the other poets.