بررسی مقایسه‌ای تصویرسازی بلاغی در حکایت بهرام گور شاهنامه فردوسی و هفت ‌پیکر نظامی

تصویرسازی یکی از مهم‌ترین وجوه هنری در ادبیّت هر اثر هنری به شمار می‌رود. این موضوع در شعرهای روایی، اهمیت بیشتری می‌یابد؛ چراکه اگر این تصویرسازی در روایت به‌درستی شکل بگیرد، موجب ترغیب مخاطب و ایجاد هیجان و شور عاطفی در او می‌شود و تمایل وی را به شنیدن ادامۀ روایت افزون می‌سازد. یکی از حکایت‌های مشهور ادب کلاسیک فارسی، حکایت بهرام گور است که هم در شاهنامۀ فردوسی و هم در هفت‌پیکر نظامی آمده است. در مقالۀ حاضر، تصویرسازی بلاغی را در حکایت فوق در دو اثر یادشده مورد بررسی مقایسه‌ای قرار داده‌ایم. به این منظور، تصویرسازی‌های دو شاعر را در دو عنوان «تصویرپردازی توصیفِ کنش» و «تصویرپردازی صحنه»، بررسی و با یکدیگر مقایسه کرده‌ایم. نتیجۀ این بررسی نشان می‌دهد در حکایت بهرام گورِ شاهنامه، تصاویر کنش‌مند و پویا به‌دلیل سرعت وقایع و کنش‌ها و نیز بسامد زیاد فعل‌ها بیشتر از حکایت بهرام گور در هفت‌پیکر است. در تصویرپردازی صحنۀ ماجراجویانه نیز روایت فردوسی ماجراجویانه‌تر و دقیق‌تر و تجسّم‌‌پذیرتر از نظامی است؛ امّا در تصویرپردازی صحنه‌های بزم و رزم، هر دو اثر، مملو از تصاویری ملموس از وصف اجسام، محیط، شرایط و حال‌‌وهوای کمّی و کیفی مناظر مربوط هستند.

a comparative study of rhetorical imagery in the story of bahram gur in ferdowsi’s shahnameh and nezami’s haft-peykar

imagery is considered as one of the most important artistic aspects in the literariness of any work of art. this becomes more important in narrative poetry because, if depicted properly, it will encourage the audience and create an emotional response in him to hear the rest of the narration. one of the famous stories of persian classical literature is the story of bahram gur, which is represented both in ferdowsi’s shahnameh and nezami’s haft-peykar. in this article, we have compared the rhetorical imagery concerning this story in the two aforementioned works. to this end, we have examined and compared the imagery created by the two poets in the two categories of “imagery describing actions” and “imagery depicting the setting”. the result of this study shows that, concerning imagery describing actions, there are more action-based and dynamic images in the story of bahram gur in shahnameh than that of haft-peykar due to the narrative pace of events and actions as well as the high frequency of verbs. with regard to the imagery depicting the settings, ferdowsi’s version presents more adventurous and plausible images than those created by nezami. however, images of feasting and battlefield settings are abundantly portrayed in both works.