بررسی سیر تحوّل افعال پیشوندی گویش دیباجی از منظر دستوری‌ شدگی

هدف پژوهش حاضر، بررسی سیر تحوّل تاریخی افعال پیشوندی گویش دیباجی است. یکی از مهم‌ترین پدیده‌ها در دگرگونی زبان‌ها پدیدۀ دستوری‌شدگی است که طی آن، مقولات واژگانی به تکواژهای دستوری تبدیل شده یا مقولات دستوری، دستوری‌تر و مقیّدتر می‌شوند. فرایند عکس دستوری‌شدگی، دستوری‌زدایی نام دارد. در مقالۀ حاضر، روند تحوّل افعال پیشوندی گویش دیباجی را بررسی می‌کنیم تا به پاسخ این پرسش دست ‌یابیم که آیا در سیر تحوّل افعال پیشوندی گویش مذکور، دستوری‌شدگی رخ داده است یا اینکه این افعال، دستخوش دستوری‌زدایی شده‌اند. برای رسیدن به پاسخ این پرسش، ناگزیر به بررسی تحوّل پیشوندهای فعلی و پیدایش این افعال در دوره‌های گذشته پرداختیم و بر اساس مطالعۀ متون کهن زبان‌های ایرانی نشان دادیم پیشوندهای این افعال در دورۀ باستان، اقلام واژگانی بوده‌اند که در معرض مقوله‌زدایی قرار گرفته و با به‌ دست‌ آوردن نقش دستوری و تبدیل‌شدن به وند، به‌شکل کنونی درآمده‌اند. سپس با ارائۀ تحلیلی نشان خواهیم داد که در اتّصال پیشوندهای قاموسی به افعال بسیط و شکل‌‌گیری افعال پیشوندی، فرایند دستوری‌زدایی رخ داده است. روش انجام این پژوهش از نوع توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است و داده‌های پژوهش به‌صورت میدانی، از مصاحبۀ با گویشوران این گونۀ زبانی جمع‌آوری شده است. در این پژوهش، بیش از سیصد فعل پیشوندی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

a study of the evolution of prefixal verbs in dibaji dialect from the perspective of grammaticalization

the aim of the present study is to examine the historical evolution of the prefixal verbs in dibaji dialect. one of the important factors in the evolution process of languages is grammaticalization, in which lexical categories become grammatical morphemes or grammatical categories become more restricted than before. the reverse process is called degrammaticalization.in the present article, we intend to examine the evolution of prefixal verbs in dibaji dialect and find the answer to the question whether grammaticalization occurred during the change of the prefixal verbs of this dialect or these verbs were degrammaticalized. in order to answer this question, we examine the evolution of verbal prefixes and the formation of these prefixal verbs over time. studying the ancient texts of iranian languages, we indicate that the prefixes of these verbs were lexical items in the ancient period, which were decategorized and evolved into current forms by acquiring a grammatical role and changing into affixes. then, we indicate that the degrammaticalization process has occurred by attaching verbal prefixes to simple verbs and the formation of prefixal verbs.in this research, more than 300 prefixal verbs were collected and analyzed in a descriptive, analytical and comparative way.