کارکردهای زبانی و بلاغی در اشعار انوری

دیوان انوری از جهات مختلفی، به‌خصوص از نظر سبکی و چگونگی کاربرد زبان، حائز اهمیت و توجّه است. سروده‌‌های او در پنج قالب قصیده، قطعه، غزل، مثنوی و رباعی هستند و آنچه در دیوان وی جلب نظر می‌کند، تفاوت زبانی و شیوۀ بیان او در انواع و قالب‌های مختلف ادبی است؛ از این رو، با وجود اینکه در مجموع اشعار او، مشابهت‌های فکری و زبانی مشهود است، باید ویژگی‌های سبکی شعر او را در هر قالب، به‌طور جداگانه بررسی کرد. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و ارائۀ نمونه‌هایی از اشعار مندرج در دیوان انوری، به تفاوت‌های سبکی و زبانی وی در قالب‌ها و موضوعات شعری و متناسب با مخاطب‌های متفاوت پرداخته است. نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل ویژگی‌های سبکی اشعار انوری نشان می‌دهد او متناسب با موضوع، قالب‌، ممدوح و مخاطب‌، شگردهای زبانی و ادبی متفاوتی را به‌کار برده است. به‌طور کلّی، شعر انوری را در چهار نوع زبانی می‌توان بررسی کرد: 1. زبان متناسب با شعر درباری و مدحی 2. زبان متناسب با پند و اندرز؛ 3. زبان عامیانه 4. زبان تغزّلی و عاشقانه. با قضاوتی منصفانه و دقّت در اشعار انوری، ثابت می‌شود که وی از عهدۀ تنوّع قالب‌ها و مضامین و به تناسب آن‌ها، تنوّع زبان و بیان، به‌خوبی برآمده است، لفظ و معنا را متناسب با یکدیگر ‌آورده و برای القای هرچه بهتر ظرایف معنایی، بهترین بهره را از امکانات موجود در زبان برده است. انوری با بهره‌گیری از علوم مختلف، همچون طب، نجوم و منطق و در عین حال، نزدیک‌شدن به زبان عامۀ مردم، تجدّدی در زبان شعر به‌وجود آورده است. دیوان شعر او هم تصویری تمام‌قد از شعر درباری و مطابق مقام ممدوح عرضه می‌کند و هم در سطح عموم مردم زمان خود و متناسب با فهم آن‌ها اشعاری دارد و هم متناسب با حال‌وهوای معشوق و آیین دلدادگی، ابیات مسحورکننده‌ای را شامل می‌شود.

linguistic and rhetorical functions in the poetry of anwari

anwari’s divan is of prime importance and worthy of consideration from different perspectives especially from the linguistic one. he wrote poetry in five different forms: qasideh, qit’ah (fragment), ghazal (lyric), maṯnawi, and ruba’i (quatrain). however, what attracts one’s attention to his poetry is the versatile language and mode of expression he employs in different literary genres and forms. consequently, although there are apparent similarities as to the thought and language of his composition, the stylistic characteristics of his poetry should be separately analyzed with regard to every given form. employing an archival descriptive-analytical method, this article deals with the stylistic and linguistic peculiarities of his poetry regarding the forms, themes and audience appropriation in selected poems from his poetry collection. results obtained from the analysis of anwari’s poetry suggest that the poet employs different modes and techniques of expression appropriate to the subject matter, form, object of praise (mamdouh), and audience. in general, anwari’s poetry can be studied in four types of language registers: 1) language appropriate to court and praise poetry; 2) language appropriate for advice; 3) language of the common people and in some cases the language of the lower class of the society: 4) lyrical and romantic language. with a fair and careful evaluation of anwari’s poems, it is proved that he can well handle the variety of forms and themes and the variety of language and expression in proportion to them, merge the word and the meaning in proportion to each other and make the most of language to express conceptual delicacies. using various contemporary sciences such as medicine, astronomy, logic, etc., and at the same time approaching the language of the common people, anwari created a modernity in the language of poetry. his poetry collection includes exemplary praise and court poems, poems palatable to common people’s taste and fascinating portrayal love poems.