مقایسۀ عناصر انسجام در دو تذکره از تذکره الاولیای عطار (بخش اصلی و بخش الحاقی) بر مبنای دستور نظام‌مند-نقش‌گرای هلیدی و حسن

تذکره الاولیاء تنها اثر منثور به جای مانده از عطار است. این کتاب از یک بخش اصلی و یک بخش الحاقی تشکیل شده است. در مورد نویسندۀ بخش الحاقی نظرات متفاوتی وجود دارد. برخی نویسندۀ آن را عطار می‌دانند و به اعتقاد برخی دیگر شخص دیگری آن را نوشته و به تذکره الاولیاء افزوده است. این پژوهش انسجامِ متن اصلی تذکره الاولیاء را با بخش الحاقی در دو تذکرۀ نمونه، تذکرۀ حلّاج از بخش اصلی و تذکرۀ خوّاص از بخش الحاقی، بر اساس نظریۀ نظام‌مند-نقش گرای هلیدی و حسن بررسی و مقایسه کرده است. بر مبنای دستور نظام‌مند-نقش‌گرای هلیدی و حسن هر متن از منظر سه فرانقش بررسی می‌شود: فرانقش اندیشگانی، فرانقش بینافردی و فرانقش متنی. در بررسی فرانقش متنی به شیوۀ گفتمان در بافتار متن پرداخته می‌شود. مقولۀ انسجام از عواملی است که در بررسی فرانقش متنی در کنار عوامل دیگر واکاوی می‌شود. در بررسی این دو تذکره مشخص شد با وجود این‌که تذکرۀ خوّاص به لحاظ حجمی کوتاه‌تر از تذکرۀ حلّاج است، امّا تعداد عناصر انسجامی در آن، جز در یک مورد، بالاتر از تذکرۀ حلّاج است و از انسجام ساختاری بیشتری برخوردار است. امّا باید توجه داشت که این تفاوت‌ها خیلی چشم‌گیر نیست و هنگامی که این عناصر در کنار یکدیگر سنجیده می‌شوند، نتایج قابل تامل است. این نزدیک بودن تعداد عناصر انسجام، شباهتِ سبکی دو تذکره را بر خواننده عیان می‌کند. اگر فرض را بر این قرار دهیم که نویسندۀ هر دوی این تذکره‌ها عطار است، این تفاوت اندک می‌تواند ناشی از گذر زمان و استفاده از منابع جدید باشد که منجر به منسجم‌تر شدن تذکرۀ الحاقی شده است.

Comparison of the elements of cohesion in two Tadhkiras from Attar’s Tadhkirat alAuliya Based on the systemicfunctional Grammar of Halliday and Hasan

Tadhkirat alAuliya is the only prose of Attar. This book consists of a main and a supplementary part. There are different opinions about the author of the supplement. Some say its author is Attar, and others believe that someone else wrote and added it to Tadhkirat alAuliya. This study has analyzed and compared the cohesion of the main section of Tadhkirat alAuliya with the supplementary section in two sample Tadhkiras; Hallaj Tadhkira from the main section and Khavvas Tadhkira from the supplementary section. The study is carried out based on systemicfunctional Grammar of Halliday and Hasan, according to which each text is examined from the perspective of three metafunctions: ideational metafunction, interpersonal metafunction and textual metafunction. In the study of textual metafunction, the method of discourse in the context of the work is discussed. Cohesion is one of the factors that is explored in the analysis of textual metafunction along with other factors. In the study of these two Tadhkiras, it was found that, although the Khavvas Tadhkira is shorter than the Hallaj Tadhkira, the number of cohesive elements in it, except in one case, is higher than the Hallaj Tadhkira and it shows more structural cohesion. It should be noted that these differences are not very remarkable, and when these elements are put together, the results are thoughtprovoking. The closeness of the number of elements of cohesion reveals the stylistic similarity of Tadhkiras to the reader. Assuming that the author of both Tadhkiras is Attar, this slight difference can be due to the passage of time and the use of new sources, which has led to more cohesion in supplementary Tadhkira.