بررسی سبک و شیوۀ مولانا در ساختار جمله‌های امری در دفتر سوم مثنوی شریف

یکی از جملاتی که در معانی ثانوی به کار می‌رود، جمله امری است. در این مقاله در نظر داریم برخی از گونه‌های جمله را از لحاظ امر و اغراض ثانوی آن که مولوی با شناخت و احاطه بر کلام و اشراف بر ظرفیت‌های وجودی معانی، در مثنوی به کار برده، بیان کنیم. به این نتیجه رسیدیم که کاربرد این ‌گونه‌ها در کلام مولانا قطعاً وجه ساختگی نداشته و کاملاً خودجوش و برگرفته از سرچشمۀ معانی بوده که از ذهن خلّاقش تراوش نموده است. ذکر این اغراض ثانوی در مثنوی، درحقیقت رشتۀ ارتباطی محکم بین ذهن خواننده و شاعر است تا حدّی که بیان شیوۀ مولانا در کاربرد این‌گونه جملات امری، بر جذّابیت و دلنشینی معانی افزوده و به مقتضای حال مخاطب، اغراض ثانوی را بیان کرده است. هدف از این پژوهش، بررسی سبک و ساختار جملات امری در دفتر سوم مثنوی شریف است. نویسندگان درصدد پاسخگویی به این پرسش اند که مولانا به چه منظور و مقصودی از جملات امری استفاده کرده است و بسامد کدام‌یک از اغراض بیشتر است؟ نوع پژوهش، بنیادی و با روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته و یافته‌ها براساس تحلیل محتوا بررسی ‌شده است. جامعۀ آماری پژوهش، دفتر سوم مثنوی است. نتیجۀ پژوهش بیانگر آن است که مولانا همۀ اغراض ثانویه را به کار برده است و اغراض ثانویۀ امر فقط مختص به همان مواردی نیست که در کتاب‌های معانی ذکر شده است. پرکاربردترین این اغراض عبارت‌اند از: ارشاد، استرحام، تمنّی و آرزو، ترغیب و تشویق، دردمندی و التماس و اظهار و بیان معانی متعدّد به‌طور هم‌زمان در یک جملۀ امری توسط گوینده صورت گرفته است.

A study of Rumi’s style and method in sentence structure in the third book of Masnavi Sharif

One form of sentence used to convey secondary meanings is the imperative mood. This article focuses on types of sentences involving imperative mood and conveying secondary signification in Rumi’s Masnavi, which he used in his work with his mastery of language and knowledge of conceptual capacities.  The study   The purpose of this study is to investigate the style and structure of imperative sentences in the third book of Masnavi Sharif.   The authors aim to investigate Rumi’s intention in employing imperative sentences and the ensuing secondary meaning with highest frequency. The type of research is basic and descriptiveanalytical, and the findings are examined based on content analysis. The statistical population of the research is the third book of Masnavi. The result of the research indicates that Rumi has used all the secondary meaning, and imperative sentences with secondary meaning are not clearly limited to the same cases mentioned in the books of meanings. Also, the most widely used of secondary meaning are guidance, rest, desire, persuasion and encouragement, pain and supplication, and the expression of multiple meanings has been done simultaneously in one sentence by the speaker.