نشانِ نامه یا سحای نامه؟ تصحیح بیتی از رودکی

قصیدۀ دندانیه یکی از معدود قصاید رودکی سمرقندی است که خوشبختانه از دستبرد حوادث و فتن محفوظ مانده و در زمرۀ میراث ارزشمند ادب فارسی ثبت شده است. ظاهراً در این قصیدۀ رودکی از نظر شمار ابیات و ضبط لغات، دگرگونی‌های چندان زیادی پدید نیامده است. در مقالۀ حاضر، کوشیده شده بر پایۀ معیارهای سبک‌شناسانه و نیز شواهد گونه‌گون ادب فارسی و گه‌گاه عربی، برای تصحیح بیت: «دلم خزانۀ پرگنج بود و گنج سخن/ نشان نامۀ ما مهر و شعر عنوان بود» پیشنهادهایی مطرح گردد. مصحان و شارحان دیوان رودکی، «مُهر» را در مصرع دوم به صورت «مِهر» حرکت‌گذاری و معنی کرده‌اند، حال آن‌که با توجه به سایر اجزای بیت، «نامه» و «عنوان»، می‌توان دریافت که باید آن را به صورت «مُهر» خواند. البته دلیل این اشتباه شارحان، تلاش برای معنی‌دار کردن مصراع دوم بوده است غافل از این‌که گشتگی و تصحیف «سحای نامه» به «نشانِ نامه» اشکال اصلی‌ای است که در بیت رخ داده است.

Sign of the Letter (Neshan-e Nameh) or Seal of the Letter (Sahay-e Nameh)? Correction of a Verse Composed by Rudaki

“Dandanieh” is one of the few odes composed by Rudaki Samarkandi, which has fortunately been preserved from looting and insurrections and has been registered as a valuable heritage of Persian literature. Apparently, in this poem by Rudaki, there have not been many changes in terms of the number of lines and the preservation of words. In the present article, based on stylistic criteria as well as various evidences of Persian literature and occasionally Arabic, an attempt has been made to correct the following verse: “My heart was a treasury full of treasure and a treasure of speech, the seal was our sign of the Letter and the title of our poem.” The editors and commentators of Rudaki’s Collection of Poems have made diacritic placement and interpreted &Seal& (Mohr) as &Affection& (Mehr) in the second hemistich. According to the other components of the verse such as &letter& and &title,& however, it can be understood that this word should be considered as &seal&(Mohr). Of course, the commentators’ mistake was due to the attempt to make the second hemistich meaningful, unaware that the word change and misspelling of &SahaNameh& (Seal of the Letter) to &NeshanNameh& (Sign of the Letter) is the main problem that has occurred in the verse.