نقد و بررسی دو صنعت عقد و حل در متون بلاغی

عقد و حل از جمله شگردهای مهم و پرکاربرد بدیعی در متون ادب فارسی‌اند که مانند برخی از صنایع دیگر، سیمای روشنی از آن ‌دو در متون بلاغی، به‌ویژه بدیع فارسی ترسیم ‌نشده ‌است. در این پژوهش، ضمن نقد و بررسی رویکردهای گوناگون بلاغیون به این دو صنعت ادبی، با ذکر شواهد مثال و روش توصیفی - تحلیلی، تعریفی دقیق و کامل‌تر از این دو صنعت بدیعی و اقسام آن‌ها ارائه ‌می‌شود و تفاوت‌های آن ‌دو با برخی صنایع دیگر معلوم ‌می‌گردد. در همین زمینه کارکردها و جایگاه زیبایی‌شناسانه و پیوند این دو صنعت با نظریه‌های ادبی معاصر و نیز شرایطی که این دو صنعت را جزو محسّنات بدیعی یا سرقات ادبی قرار ‌می‌دهد، تبیین‌ می‌شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که صنعت عقد به کلام منظوم و صنعت حل به سخن منثور تعلّق ‌دارد و در هر دو شیوه، شاعر یا نویسنده با اِعمال تغییرات برجسته در بستر اصلی آیات، احادیث، امثال و اقوال یا ذکر برخی لغات مشخّص، مشتقّات و معانی آن‌ها در تنسیق کلام خود، به دخل و تصرّف در عبارت اخذ شده می‌پردازد و با ذکر قراین لفظی یا معنوی و ایجاد تغییرات هنری، سخنش را از شائبة سرقت ادبی مصون‌ می‌دارد. صور گوناگون کاربرد این دو صنعت در آثار ادبی، از یک سو موجب ایجاز، تداعی، ابهام و غنای صور خیال شده و از سوی دیگر به‌سبب الهام ‌گرفتن گوینده از آثار پیشین و ایجاد تغییر در آن‌ها برای آفرینش هنری و خلّاق با نظریاتی چون آشنایی‌زدایی، برجسته‌سازی، بینامتنیت و بافت‌گردانی پیوند یافته ‌است.

An Investigation of kinesthetic Schema in Forough Farrokhzad’s Poetry

Schemata are mental images, taken from one’s embodied experiences, through which abstract concepts are understood. The present article aims at introducing kinesthetic schema and identifying its function in conveying themes in Forough Farrokhzad’s poetry. The application of linguistics theories in literary criticism makes such research significant. The body of the data has been gathered by attributive method. Then, the data has been studied with descriptiveanalytical method. The findings of the research revealed that kinesthetic schema in Forough Farrokhzad’s poems convey meanings such as loneliness, frustration, avoiding guilt, description of earthly love and desire for change, description of social deviations and anomalies, remembering and forgetting the past and thinking about death.