بررسی و تحلیل کارکردهای بلاغی «صفت‌هنری» در قصاید خاقانی

صفت‌ هنری (epithet) به صفت جانشین موصوف یا موصوف و صفتی اطلاق شده‌ است که اغلب در متون حماسی برای برجسته‌ کردن ویژگی‌ها، خصایص و توانایی‌های خاص قهرمانان با ارائه جزئیاتی از احساسات و موقعیت آن‌ها در صحنه‌های گوناگون داستان استفاده می‌شود. جزئیاتی مانند منشا، ظاهر، مهارت، نسب، موقعیت و توانایی شخصیت‌های داستان از طریق صفت هنری ارائه می‌شود که این جزئیات، خواننده را در عمق ‌بخشیدن به مفهوم و معنای حوادث و شکل‌گیری هویت شخصیت‌ها یاری می‌کند. در پژوهش حاضر با ارائه تعریفی دقیق‌تر از این اصطلاح و با در نظر گرفتن قصاید خاقانی، به این نتیجه دست ‌یافته‌ایم که صفت ‌هنری می‌تواند در سایر متون داستانی (غنایی، عرفانی و...) و غیرداستانی نیز کاربرد و مصداق داشته باشد. برخلاف برخی اظهارنظرها، صفت‌ هنری باید کارکردی «هنری» داشته و نقش آن در خلاقیت‌های شاعرانه یا معرفی خصوصیات قهرمان متون داستانی و غیرداستانی برجسته باشد. در اشعار خاقانی از صفت ‌هنری برای ایجاد استعاره، تشبیه، تکرار، کنایه، تلمیح، ایهام، اغراق، هم‌آوایی، پارادوکس، تشخیص، حسن تعلیل و جناس استفاده ‌شده است که پربسامدترین این شگردهای ادبی در استعاره است. در اغلب استعاره‌های ترکیبی خاقانی، صفت‌ هنری به ‌کار رفته است و بسامد صفت هنری به‌صورت ترکیبات وصفی، بیشتر از نوع «صفت جانشین موصوف» است. بدون تردید یکی از عرصه‌های تنوّع‌گرایی و نبوغ خاقانی، در کاربرد صفت ‌هنری است.

Investigation and analysis of rhetorical functions of Epithet in Khaghani’s Odes

Epithet is an adjective or adjective substitute that is often used in epic poetry to highlight the characteristics and special abilities of heroes by depicting their feelings and states in different scenes. Details such as origin, appearance, skill, lineage, position and ability of the characters in the story are provided through epithet. These details help us to deepen the meaning and significance of the events and the formation of the characters’ identities. In the present study, with a more precise definition of this term and through Khanghani’s odes, we have reached this conclusion that epithet can be used in other fictional texts (lyrical, mystical, etc.) and nonfiction. Contrary to some observations, an epithet should have an artistic function, and its role should be prominent in poetic creations and introducing the characteristics of the hero of fiction and nonfiction texts. In Khaghani’s poems, Epithet has been used to create metaphor, simile, repetition, irony, allusion, ambiguity, exaggeration, harmony, paradox, personification, syllogism and pun. The most frequent of these literary techniques is in metaphor. In most of Khaghani’s mixed metaphors, the epithet is used and it is most frequently employed in the form of descriptive compounds than adjective substitute. Undoubtedly, one sign of diversity and genius in Khaghani lies in his use of epithets.