شناخت زبان دراماتیک فارسی: رویکردی نظام‌بنیاد

نظریه زبان‌شناسی نقش‌گرای نظام‌بنیاد هلیدی، از مهم‌ترین نظریات روز در تحلیل و واکاوی متن و شناخت زبان است. با آنکه تمام گونه‌های ادبی از زبان بهره می‌گیرند؛ کاربرد عنصر زبان در متون نمایشی/ دراماتیک با سایر گونه‌ها متفاوت است. از آنجایی ‌که درام و متون نمایشی، بخش مهمّی از ادبیات به شمار می‌آیند، با مطالعه زبان دراماتیک با تمرکز بر متون دراماتیک و در چارچوب نقش‌گرایی نظام‌بنیاد می‌توان به شناختی دقیق‌تر از زبان دراماتیک دست ‌یافت و وجه تمایز آن را از زبان غیردراماتیک با به‌کارگیری روش کمّی هلیدی و به‌طور ویژه، فرانقش بینافردی به دست آورد. در پژوهش حاضر، نگارندگان پنج نمایشنامه مطرح فارسی معاصر را از نظر نظام وجه و همچنین زمان، در این چارچوب مورد بررسی قرار داده و درصد و بسامد وقوع انواع وجه و زما‌ن‌داری در متون دراماتیک را به‌عنوان شاخصی برای شناخت زبان دراماتیک و مقایسه آن با زبان غیردراماتیک در نظر گرفته‌اند. براساس نتایج به‌دست‌آمده، کاربرد وجه پرسشی در متون دراماتیک نسبت به متون غیردراماتیک بیشتر است. زمان غالب در متون دراماتیک، «حال» است و بسامد وقوع آن به‌مراتب بیشتر از متون روایی است.

Recognizing Persian Dramatic Language: A Systemic Approach

Halliday’s systemic functional grammar is one of the most important theories in text analysis and language cognition. Although all literary genres use language, the function of language in dramatic texts is different from the other genres. As drama and dramatic text are indispensable to literature, a more accurate understanding of dramatic language can be achieved by studying the language of dramatic texts within the framework of Halliday’s systemic functional grammar (SFG). The distinguishing features of dramatic language from nondramatic one can be found by employing Halliday’s quantitative method, notably through interpersonal metafunction. In this study, the authors analyze the mood and tense in five famous contemporary Persian plays within the framework of SFG. We consider the frequency and percentage of the occurrence of mood types and finite forms in each play as a parameter for recognizing dramatic language and comparing it with nondramatic language. According to the findings of this article, the use of interrogative mood in dramatic texts is more than nondramatic texts, and the dominant tense in dramatic texts is present tense with a frequency much higher than narrative texts.